Vàng Da Sinh Lý Ở Trẻ Sơ Sinh: Nguyên Nhân, Triệu Chứng & Cách Chăm Sóc Toàn Diện

Vàng Da Sinh Lý Ở Trẻ Sơ Sinh Là Gì? Mọi Điều Mẹ Cần Biết

Vàng da là tình trạng phổ biến ở trẻ sơ sinh, khiến không ít bậc phụ huynh lo lắng. Vậy vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh là gì? Làm sao để phân biệt với vàng da bệnh lý và có cần can thiệp điều trị không? Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết và dễ hiểu về vàng da sinh lý, giúp mẹ an tâm hơn trong hành trình chăm sóc bé yêu.

Tổng Quan Về Vàng Da Sơ Sinh

Vàng da sơ sinh là hiện tượng da và niêm mạc của trẻ chuyển sang màu vàng do tăng nồng độ bilirubin trong máu. Bilirubin là một sắc tố vàng được tạo ra khi hồng cầu bị phá vỡ. Tình trạng này thường gặp trong 1-2 tuần đầu đời và là một trong những lý do phổ biến khiến trẻ sơ sinh phải nhập viện. Thống kê cho thấy, khoảng 60% trẻ đủ tháng và 80% trẻ sinh non sẽ trải qua vàng da trong tuần đầu sau sinh.

Ở trẻ sơ sinh, bilirubin tăng cao có thể do hai loại: tăng bilirubin gián tiếp và tăng bilirubin trực tiếp. Trong đó, tăng bilirubin gián tiếp chiếm phần lớn các trường hợp vàng da và có thể là vàng da sinh lý hoặc bệnh lý. Tuy nhiên, vàng da do tăng bilirubin trực tiếp luôn là dấu hiệu của bệnh lý.

Vàng da bệnh lý nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như bệnh não do bilirubin (Kernicterus) và các di chứng thần kinh. Trẻ sinh non và trẻ thiếu hụt enzyme bẩm sinh là những đối tượng đặc biệt nhạy cảm với tác động của bilirubin lên hệ thần kinh trung ương.

Bệnh não cấp do tăng bilirubin là một biến chứng nghiêm trọng, xảy ra với tỷ lệ khoảng 1/10.000 trẻ sinh sống. Tỷ lệ tổn thương não vĩnh viễn ước tính khoảng 1/50.000 đến 1/100.000 trẻ sinh sống.

Vàng Da Sinh Lý Là Gì?

Vàng da sinh lý là tình trạng vàng da xuất hiện từ ngày thứ 2 đến ngày thứ 4 sau sinh ở trẻ đủ tháng, khỏe mạnh và không có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào khác như sốt, li bì, bú kém, phân nhạt màu, nước tiểu sậm màu, hoặc xanh xao. Quan trọng là, nồng độ bilirubin trong cơ thể trẻ không vượt quá ngưỡng cần điều trị, và tình trạng vàng da này sẽ cải thiện dần và biến mất sau khoảng 1-2 tuần.

Trẻ bị vàng da sinh lý thường có biểu hiện sau 2-4 ngày đầu đời.

Cơ Chế Gây Vàng Da Sinh Lý Ở Trẻ Sơ Sinh

Khi còn trong bụng mẹ, trẻ có rất nhiều hồng cầu để vận chuyển oxy từ nhau thai đến cơ thể. Sau khi sinh, những hồng cầu này bắt đầu bị phá vỡ, tạo ra bilirubin. Gan có nhiệm vụ chuyển hóa bilirubin để đào thải ra ngoài qua nước tiểu và phân. (1)

Tuy nhiên, gan của trẻ sơ sinh còn non yếu và chưa hoạt động hiệu quả. Điều này dẫn đến việc bilirubin tích tụ nhanh hơn khả năng đào thải của gan, khiến nồng độ bilirubin trong máu tăng cao và gây ra vàng da.

Triệu Chứng Vàng Da Sinh Lý Ở Trẻ Sơ Sinh

Vàng da sinh lý là tình trạng vàng da và niêm mạc ở mức độ nhẹ, không liên quan đến bất kỳ bệnh lý nào. Vàng da thường bắt đầu ở mặt, sau đó lan xuống ngực và bụng (phần trên rốn). Trẻ không có các triệu chứng nghiêm trọng như thiếu máu, li bì, bú kém, co giật, sốt, tiêu phân nhạt màu, hoặc tiểu sậm màu.

Mẹ có thể nhận biết vàng da sinh lý bằng cách quan sát màu da của trẻ. Tuy nhiên, điều này có thể khó khăn hơn ở trẻ có làn da sậm màu. Thông thường, tình trạng vàng da sẽ cải thiện sau 1-2 tuần nếu trẻ được chăm sóc đúng cách.

Phân Biệt Vàng Da Sinh Lý Và Vàng Da Bệnh Lý

Vàng da bệnh lý là tình trạng vàng da do trẻ mắc phải một bệnh lý nào đó, như tán huyết do bất đồng nhóm máu ABO hoặc Rhesus, thiếu men G6PD, nhiễm trùng huyết, rối loạn chuyển hóa, teo đường mật bẩm sinh, hoặc hẹp môn vị.

Các triệu chứng vàng da bệnh lý có thể xuất hiện sớm trong vòng 24 giờ đầu sau sinh, tiến triển nhanh chóng hoặc biểu hiện nặng. Một số triệu chứng thường gặp bao gồm: vàng da sớm, sậm màu lan rộng toàn thân đến lòng bàn tay và lòng bàn chân, li bì, sốt, phân bạc màu, nước tiểu sậm màu.

Dưới đây là bảng phân loại vàng da theo thời điểm khởi phát và nguyên nhân:

PHÂN LOẠI | NGUYÊN NHÂN THƯỜNG GẶP—|—Vàng da khởi phát sớm (