Table of Contents
Trong kho tàng tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, tuy không đồ sộ về số lượng tác phẩm, nhưng qua từng lời nói, bài viết và hành động thực tiễn, Người đã thể hiện những quan điểm sâu sắc, toàn diện về vai trò, nội dung và nguyên tắc xây dựng đạo đức mới, đạo đức cách mạng. Bài viết này góp phần làm rõ một trong những chuẩn mực đạo đức quan trọng nhất, được gói gọn trong sáu chữ: “Trung với nước, hiếu với dân”.
Nguồn Gốc và Ý Nghĩa Sâu Xa
“Trung với nước, hiếu với dân” không phải là một khái niệm mới mẻ, mà kế thừa những phẩm chất đạo đức truyền thống tốt đẹp của phương Đông nói chung và Việt Nam nói riêng. Hồ Chí Minh quan niệm, trung là trung với quốc gia, dân tộc, trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng, với công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Nước ở đây mang ý nghĩa “Dân là con nước, nước là mẹ chung”, là nước của dân, do dân, vì dân, nơi mỗi người dân là chủ nhân. Mối quan hệ nước – dân, dân – nước mang tính nhân văn sâu sắc, gắn kết trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền lợi của mỗi công dân với cộng đồng, quốc gia.
Về chữ hiếu, theo Bác Hồ, là hiếu với dân. Hiếu với dân không chỉ là hiếu với cha mẹ như truyền thống, mà là lòng hiếu thảo với toàn thể nhân dân, bởi “nước lấy dân làm gốc”. Người từng khẳng định: “Trong bầu trời không gì quý bằng nhân dân… Trong xã hội không có gì tốt đẹp, vẻ vang bằng phục vụ cho lợi ích của nhân dân”. Đạo đức ngày nay cao rộng hơn, không chỉ hiếu với cha mẹ mà còn là trung với nước, hiếu với dân. Người cách mạng chân chính phải là người giàu tình cảm, chí hiếu, bởi nếu không làm cách mạng, không chỉ cha mẹ mình mà hàng triệu người khác cũng sẽ chịu cảnh lầm than.
Biểu Hiện Trong Thực Tiễn Cách Mạng
Tư tưởng “trung với nước, hiếu với dân” được thể hiện xuyên suốt trong mọi hoạt động cách mạng của Đảng, trong từng suy nghĩ, hành động của cán bộ, đảng viên và mỗi người dân. Dù mục tiêu, nhiệm vụ có sự thay đổi theo từng giai đoạn, nhưng yêu cầu về trung, hiếu luôn nhất quán, là tiêu chí để mỗi người học tập và rèn luyện. Đó là lòng yêu nước, tự hào dân tộc; là bổn phận, trách nhiệm của mỗi người dân với cộng đồng, với sự nghiệp của Đảng và dân tộc; là ý chí, nghị lực vượt qua khó khăn, sẵn sàng hy sinh vì mục tiêu chung; là sự tin yêu, kính trọng nhân dân.
Ngay từ những ngày đầu xây dựng Đảng, Bác Hồ đã chú trọng đào tạo cán bộ, đảng viên có tinh thần hy sinh, phấn đấu vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội, giải phóng con người; học tập chủ nghĩa Mác – Lênin để “giữ chủ nghĩa cho vững”, trung thành tuyệt đối với sự nghiệp của Đảng, đoàn kết và tổ chức quần chúng. Khi Đảng trở thành Đảng cầm quyền, Người luôn nhắc nhở cán bộ, đảng viên phải hiểu rằng vào Đảng là để làm “đày tớ” cho nhân dân, chứ không phải làm “quan” nhân dân. Người nhấn mạnh: “Đảng ta là Đảng cách mạng. Ngoài lợi ích của nhân dân, Đảng ta không có lợi ích gì khác”, và chính sách của Đảng, Chính phủ là phải hết sức chăm lo đến đời sống của nhân dân.
Chính trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Bác Hồ đã nêu tấm gương sáng về lòng “tận trung với nước, tận hiếu với dân”. Từ khi ra đi tìm đường cứu nước, Người đã vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách để hướng tới mục tiêu độc lập cho Tổ quốc, cơm no áo ấm cho đồng bào. Ngay cả khi đất nước giành được độc lập, Người vẫn “tuyệt nhiên không ham muốn công danh phú quý chút nào”, mà chỉ có một ham muốn tột bậc là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành.
Vận Dụng Trong Giai Đoạn Hiện Nay
Sau đại thắng mùa xuân năm 1975, cả nước chung tay xây dựng đất nước. Khắc ghi lời dạy của Bác về nhiệm vụ của Đảng là lãnh đạo quần chúng chiến thắng nghèo nàn, lạc hậu, xây dựng đời sống ấm no, hạnh phúc cho nhân dân, tinh thần “trung với nước, hiếu với dân” tiếp tục được phát huy mạnh mẽ.
Trong giai đoạn hiện nay, “trung với nước, hiếu với dân” trước hết là trung thành với con đường cách mạng mà Đảng và Bác Hồ đã chọn, trung thành với sự nghiệp đổi mới đất nước vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh; là sự thể hiện lương tâm và trách nhiệm của mỗi người trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và bảo vệ Tổ quốc.
Để đạt được mục tiêu đó, cần tăng cường giáo dục để mỗi người dân nhận thức sâu sắc về truyền thống trung, hiếu của dân tộc, về những hy sinh to lớn của các thế hệ đi trước, từ đó nâng cao lòng yêu nước, tự hào dân tộc. Đồng thời, cần phát huy tinh thần đại đoàn kết dân tộc, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, tạo sự đồng thuận trong xã hội, xây dựng khối đại đoàn kết vững chắc. Cần đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước, phát huy ý thức trách nhiệm và lương tâm nghề nghiệp của mỗi người, góp phần xây dựng đất nước “đàng hoàng hơn, to đẹp hơn”, sánh vai với các cường quốc năm châu như Bác Hồ mong muốn.
“Trung với nước, hiếu với dân” là phẩm chất đạo đức cao đẹp, là nền tảng để xây dựng một xã hội tốt đẹp, văn minh. Mỗi người dân Việt Nam cần không ngừng học tập, rèn luyện để xứng đáng với truyền thống vẻ vang của dân tộc và lý tưởng cao cả của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Giáo sư Nguyễn Lân Dũng là một trong những nhà khoa học hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực vi sinh vật học, với hơn 50 năm cống hiến cho giáo dục và nghiên cứu (Wiki). Ông là con trai của Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Lân, xuất thân từ một gia đình nổi tiếng hiếu học. Trong sự nghiệp của mình, Giáo sư đã đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng như Chủ tịch Hội các ngành Sinh học Việt Nam, Đại biểu Quốc hội và được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân vào năm 2010.