Thương Cho Roi Cho Vọt, Ghét Cho Ngọt Cho Bùi: Ý Nghĩa & Cách Áp Dụng

“Thương Cho Roi Cho Vọt” Nghĩa Là Gì?

“Thương cho roi cho vọt” là một câu tục ngữ quen thuộc, đúc kết kinh nghiệm giáo dục của ông cha ta. Câu nói này thể hiện quan điểm: người thương ta thật lòng sẽ không ngại nghiêm khắc, thậm chí dùng đến đòn roi để răn dạy, giúp ta nên người. Họ thấy được những sai trái, những điều chưa tốt ở ta và mong muốn ta sửa đổi để trở nên tốt đẹp hơn.

Ngược lại, “ghét cho ngọt cho bùi” ám chỉ những người có ý đồ xấu thường dùng những lời ngon ngọt, tâng bốc để ru ngủ, khiến ta không nhận ra khuyết điểm và dần trượt dốc. Câu tục ngữ “thương cho roi cho vọt, ghét cho ngọt cho bùi” mang đến một bài học sâu sắc về cách nhìn nhận lòng người và phương pháp giáo dục con cái. “Roi vọt” ở đây không chỉ đơn thuần là hành động đánh đập, mà còn là sự nghiêm khắc, kỷ luật cần thiết để uốn nắn những hành vi sai lệch.

Trong Minh Đạo Gia Huấn có câu: “Dưỡng nhi bất giáo, nãi phụ chi quá/ Giáo nhi bất nghiêm, nãi sư chi nọa”, nghĩa là nếu nuôi mà không dạy thì người cha có lỗi lầm, dạy mà không nghiêm thì người thầy sẽ bị sa đọa. Như vậy, giáo dục cần đi kèm với sự nghiêm khắc.

Vì Sao Lại Nói “Thương Cho Roi Cho Vọt, Ghét Cho Ngọt Cho Bùi”?

Câu tục ngữ “thương cho roi cho vọt, ghét cho ngọt cho bùi” bắt nguồn từ truyền thống văn hóa lâu đời của người Việt. Từ xưa, con cái luôn được yêu thương, bảo bọc, nhưng đồng thời cũng cần được dạy dỗ nghiêm khắc để trưởng thành và thành công.

Sự đối lập giữa “thương” và “ghét” trong câu tục ngữ này giúp ta nhận ra rằng không phải lúc nào những lời đường mật cũng là tốt, và những lời trách mắng chưa hẳn đã là xấu. Người thương ta thật lòng sẽ không ngại chỉ ra những khuyết điểm của ta, thậm chí dùng đến những biện pháp mạnh để giúp ta sửa đổi. Ngược lại, người ghét ta có thể dùng những lời ngon ngọt để lợi dụng, khiến ta lầm đường lạc lối.

Trong giáo dục, câu tục ngữ này càng thể hiện rõ sự thâm thúy. Thiền sư Nhất Hạnh từng nhắc đến “hạt giống vô minh” trong mỗi con người, bao gồm những tính xấu như tham, sân, si, ganh ghét, đố kỵ… Để loại bỏ những “hạt giống” này, cần có sự dạy dỗ, uốn nắn nghiêm khắc, hay chính là “thương cho roi cho vọt”.

Ngày nay, khi mỗi gia đình thường chỉ có một hoặc hai con, việc nuông chiều con cái trở nên phổ biến. “Thương cho roi cho vọt” nhắc nhở chúng ta về sự cần thiết của kỷ luật, giúp trẻ học cách tuân thủ và chịu trách nhiệm về hành vi của mình. Cha mẹ cần có sự phối hợp nhịp nhàng, người nghiêm khắc, người nhẹ nhàng, để đạt hiệu quả giáo dục tốt nhất.

Cần nhấn mạnh rằng, “phạt roi” không đồng nghĩa với bạo lực. Nhiều người thuộc thế hệ trước từng bị cha mẹ đánh đòn, thầy cô phạt, nhưng họ vẫn trưởng thành và thành công. Nhà thơ Giang Nam từng viết về những trận đòn của mẹ trong bài thơ nổi tiếng: “Xưa yêu quê hương vì có chim có bướm/Có những ngày trốn học bị đòn roi…”. Những “roi vọt” đúng mực có thể giúp con người nhận ra sai lầm và trưởng thành hơn.

Quan Niệm “Thương Cho Roi Cho Vọt” Hiểu Thế Nào Cho Đúng?

“Thương cho roi cho vọt” không nên được hiểu một cách thiển cận là hành động đánh đập, lăng mạ trẻ em. Đó không phải là việc “mượn danh” yêu thương để trút giận lên con cái. Nhiều bậc cha mẹ vì muốn con sợ mà tỏ ra lạnh lùng, xa cách, khiến con cái cảm thấy cô đơn và không được yêu thương.

“Thương cho roi cho vọt” càng không phải là việc “bạ đâu đánh đấy”, đánh đập con cái một cách dã man. Đó là hành vi bạo lực, là tội ác cần phải lên án và loại bỏ.

Ngược lại, “thương cho roi cho vọt” cũng không phải là sự nuông chiều quá mức, đáp ứng mọi yêu cầu của con cái. Điều này chỉ khiến trẻ trở nên hư hỏng và không biết quý trọng những gì mình có. “Thương cho roi cho vọt” là sự kết hợp giữa tình yêu thương, sự tôn trọng, sự tin tưởng và sự nghiêm khắc.

Cha mẹ có thể dùng “roi vọt” khi cần thiết, nhưng phải giải thích rõ ràng cho con hiểu vì sao mình bị phạt. Quan trọng là, trẻ cần cảm nhận được tình yêu thương và sự kỳ vọng của cha mẹ, ngay cả trong những lúc bị phạt.

Thương Cho “Roi, Vọt” Thế Nào Để Không Trở Thành Hành Vi Bạo Lực Trẻ Em?

Trong giáo dục, không ai mong muốn phải dùng đến những hình phạt nghiêm khắc. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, “roi vọt” có thể là cần thiết để giúp trẻ nhận ra sai lầm và sửa đổi. Để “roi vọt” không trở thành hành vi bạo lực, cần lưu ý những điều sau:

• Đánh vì lý do chính đáng: “Roi vọt” chỉ nên được sử dụng khi trẻ mắc lỗi nghiêm trọng, ảnh hưởng đến bản thân và người khác.
• Không đánh đòn thù: Tuyệt đối không đánh con cái trong lúc tức giận, mất kiểm soát. Đòn roi lúc này chỉ là sự trút giận, không có tác dụng giáo dục.
• Không lạm dụng: Không nên phạt con cái quá thường xuyên. “Roi vọt” chỉ nên là biện pháp cuối cùng khi các phương pháp khác không hiệu quả.
• Giải thích rõ ràng: Sau khi phạt, hãy giải thích cho con hiểu vì sao mình bị phạt và mong muốn con sửa đổi như thế nào.

“Thương cho roi cho vọt” là một câu tục ngữ mang nhiều ý nghĩa sâu sắc. Tuy nhiên, cần hiểu và áp dụng nó một cách đúng đắn để tránh gây ra những tổn thương cho trẻ em. Hãy nhớ rằng, mục đích cuối cùng của giáo dục là giúp trẻ phát triển toàn diện, trở thành những người có ích cho xã hội. “Roi vọt” chỉ là một công cụ, và hiệu quả của nó phụ thuộc vào cách chúng ta sử dụng. Đôi khi, sự ngọt ngào và thấu hiểu lại có giá trị hơn mọi đòn roi.

Nguồn: https://mncatlinhdd.edu.vn/ Tác giả: Nguyễn Lân dũng