“Thuốc Lá Điện Tử: Tác Hại Khôn Lường & Sự Thật Cần Biết 2025”

1. Thuốc lá điện tử (Vape) là gì?

Thuốc lá điện tử (Electronic Nicotine Delivery Systems – ENDS), thường được biết đến với các tên gọi như E-cigarette hay Vape, là một thiết bị điện tử cầm tay. Nó sử dụng pin để làm nóng một loại dung dịch đặc biệt, thường chứa nicotine, hương liệu và các hóa chất khác. Quá trình này tạo ra các hạt khí dung (aerosol), hay còn gọi là sol khí, để người dùng hít vào.

Cấu tạo cơ bản của thuốc lá điện tử bao gồm:

• Pin: Cung cấp năng lượng cho thiết bị.
• Bộ phận làm nóng (buồng đốt): Nung nóng dung dịch điện tử.
• Buồng chứa dung dịch (cartridge hoặc pod): Chứa dung dịch điện tử.
• Đầu hút (mouthpiece): Nơi người dùng hít khí dung vào.

2. Phân loại thuốc lá điện tử phổ biến hiện nay

Mặc dù chưa được phép lưu hành chính thức tại Việt Nam, thuốc lá điện tử vẫn xuất hiện tràn lan trên thị trường với nhiều chủng loại, hình dáng và kích thước khác nhau. Dưới đây là một số loại phổ biến:

• Thuốc lá điện tử dùng một lần (Disposable vapes): Thường có hình dáng giống điếu thuốc lá truyền thống (cigalike), không thể sạc lại pin hoặc nạp thêm dung dịch. Loại này được sử dụng cho đến khi hết pin hoặc hết dung dịch có sẵn.
• Thuốc lá điện tử dạng bút (Vape pens): Sử dụng nhiều lần, có ống chứa dung dịch điện tử được đóng sẵn hoặc có thể tái nạp. Ống chứa dung dịch này gắn vào pin, tạo thành hình dáng như một chiếc bút.
• Thuốc lá điện tử Tanks Mods: Sử dụng nhiều lần, có đầu đốt dung dịch điện tử và thân máy tích hợp bộ điều khiển và pin. Người dùng có thể điều chỉnh nhiệt độ và thay đổi thành phần dung dịch điện tử.
• Thuốc lá điện tử Pod-mods: Sử dụng nhiều lần, phần đầu là bình chứa dung dịch điện tử được nạp sẵn hoặc tái nạp, gắn với thân máy tích hợp hệ thống điều chỉnh. Loại này thường sử dụng muối nicotine, cho phép dung nạp nicotine nồng độ cao hơn.

3. Tác hại đáng lo ngại của thuốc lá điện tử

Thuốc lá điện tử không phải là một giải pháp thay thế an toàn cho thuốc lá truyền thống. Chúng gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng đến sức khỏe của cả người hút và những người xung quanh.

3.1. Tác hại đối với sức khỏe người sử dụng trực tiếp

(1) Gây nghiện và ảnh hưởng đến hệ thần kinh:

• Nicotine trong thuốc lá điện tử là chất gây nghiện cực mạnh, tương tự như trong thuốc lá điếu thông thường.
• Người hút có thể nhanh chóng bị nghiện nicotine chỉ sau vài lần sử dụng.
• Nicotine tác động lên não bộ, gây cảm giác sảng khoái, nhưng khi thiếu thuốc sẽ gây ra các triệu chứng như thèm thuốc, mệt mỏi, cáu kỉnh.
• Sử dụng nicotine liều cao có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng trầm cảm và lo âu.
• Nicotine kìm hãm sự phát triển não bộ ở thanh thiếu niên, ảnh hưởng đến khả năng nhớ, tập trung và học tập. Điều này đặc biệt nguy hiểm vì não bộ phát triển đến năm 25 tuổi.
• Sử dụng nicotine ở tuổi vị thành niên làm tăng nguy cơ nghiện các chất gây nghiện khác và tăng khả năng hút thuốc lá trong tương lai.

(2) Các bệnh lý về đường hô hấp:

• Bệnh “phổi bỏng ngô” (viêm tiểu phế quản tắc nghẽn): Do diacetyl, một hóa chất tạo mùi hương trong khói thuốc lá điện tử gây ra. Triệu chứng bao gồm ho, thở khò khè, đau ngực và thở nông.
• Viêm phổi lipoid: Do hít các hợp chất dầu có trong dung dịch điện tử. Các axit béo bám dính vào phổi gây viêm. Triệu chứng bao gồm ho mãn tính, thở nông, ho ra máu hoặc đờm có máu.
• Hội chứng tổn thương phổi cấp do thuốc lá điện tử (EVALI): Vitamin E acetate trong thuốc lá điện tử được cho là nguyên nhân gây ra hội chứng này. Triệu chứng bao gồm khó thở, ho, đau ngực, sốt, ớn lạnh, tiêu chảy, buồn nôn, nôn, thở nhanh và nông.
• Suy giảm chức năng phổi: Kim loại từ khói thuốc lá điện tử gây khó thở, kích ứng phế quản và phổi, kích ứng màng nhầy ở mắt và đường hô hấp trên.
• Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD): Sử dụng thuốc lá điện tử lâu dài có thể gây COPD, gây ho, khó thở kéo dài do đường thở bị hẹp lại.

(3) Bệnh lý tim mạch:

• Nicotine làm tăng nguy cơ rối loạn tim mạch, có thể dẫn đến suy tim hoặc tử vong.
• Carbon monoxide trong khói thuốc lá điện tử làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối, xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

(4) Nguy cơ ung thư:

• Khói thuốc lá điện tử chứa formaldehyd, acrolein, toluene, nitrosamine, hydrocarbon thơm đa vòng và các kim loại nặng, có thể gây các thay đổi tế bào liên quan đến ung thư.
• Nicotine làm tăng nguy cơ ung thư thông qua tăng sinh tế bào, mất cân bằng oxy hóa, gây chết tế bào và đột biến DNA.

(5) Chấn thương:

• Thiết bị thuốc lá điện tử có thể hỏng, lỗi và phát nổ gây ra các chấn thương, bỏng nghiêm trọng ở miệng, mặt, cổ, mắt, mũi, xương hàm.

3.2. Tác hại đối với người hút thuốc thụ động

Khói từ thuốc lá điện tử gây hại cho sức khỏe của những người xung quanh, đặc biệt là trẻ em và phụ nữ mang thai.

• Người không sử dụng thuốc lá vẫn có thể bị phơi nhiễm nicotine khi tiếp xúc với khói thuốc lá điện tử.
• Triệu chứng thường gặp ở người tiếp xúc thụ động bao gồm khó thở, kích ứng mắt, nhức đầu, buồn nôn và đau họng.
• Hít phải các chất độc hại như nitrosamines, aldehydes, carbon monoxide… làm tăng nguy cơ mắc ung thư, bệnh tim mạch và đột quỵ.
• Trẻ em dễ bị ảnh hưởng nhất, vì khói thuốc lá điện tử có thể tác động tiêu cực đến sự phát triển não bộ và phổi của trẻ.
• Phụ nữ mang thai tiếp xúc với nicotine có nguy cơ sinh non, trẻ sinh ra thiếu cân, thai lưu, dị dạng phát triển não và phổi, và hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh.

3.3. Các tác hại khác

• Nguy cơ phát sinh các tệ nạn xã hội: Người sử dụng có thể tự ý tăng tỷ lệ nicotine hoặc thêm ma túy, chất gây nghiện vào dung dịch.
• Ảnh hưởng đến môi trường: Rác thải điện tử từ thuốc lá điện tử gây ô nhiễm môi trường, đặc biệt là với các thiết bị dùng một lần.
• Ảnh hưởng đến an sinh xã hội và kinh tế: Thuốc lá điện tử làm gia tăng gánh nặng bệnh tật và chi phí liên quan đến sử dụng thuốc lá.

Kết luận

Thuốc lá điện tử không phải là một sản phẩm vô hại. Chúng gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng cho sức khỏe của cả người sử dụng và những người xung quanh, đồng thời gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường và xã hội. Để bảo vệ sức khỏe của bản thân và cộng đồng, hãy tránh xa thuốc lá điện tử.