Thời Lê, Thăng Long có tên là gì? Giải mã lịch sử Kinh đô

Thăng Long, vùng đất ngàn năm văn hiến, trải qua bao thăng trầm lịch sử, từng là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của Đại Việt. Qua mỗi triều đại, Thăng Long lại mang một diện mạo mới, một tên gọi khác nhau, phản ánh những biến động của thời cuộc. Vậy, thời Lê, Thăng Long có tên là gì, và sự thay đổi đó mang ý nghĩa lịch sử như thế nào?

Thăng Long thời Lê Sơ (thế kỷ XV)

Sau khi đánh đuổi quân Minh xâm lược, Lê Lợi lên ngôi, mở ra triều đại nhà Lê. Với tầm nhìn chiến lược, Lê Thái Tổ quyết định chọn Thăng Long làm kinh đô, khẳng định chủ quyền và ý chí độc lập của dân tộc. Tuy nhiên, để xóa bỏ hoàn toàn dấu vết đô hộ của nhà Minh, Lê Thái Tổ đã đổi tên Đông Quan thành Đông Kinh, mang ý nghĩa là kinh đô phía Đông của một quốc gia độc lập, không còn là phủ lỵ thuộc phương Bắc.

Hoàng thành Thăng Long thời Lê Sơ được mở rộng gấp đôi so với thời Lý, Trần, trở thành một trung tâm quyền lực đồ sộ. Nhiều cung điện nguy nga tráng lệ được xây dựng, như điện Kính Thiên, Cần Chính, Vạn Thọ, Hội Anh, Cẩn Đức,… Dưới thời Lê Hiến Tông và Lê Tương Dực, Hoàng thành càng được mở rộng và trang hoàng lộng lẫy, với những công trình như điện Lưu Bôi, Cửu Trùng đài. Tuy nhiên, những biến động chính trị cuối thời Lê Sơ cũng khiến Hoàng thành trải qua nhiều lần binh hỏa, gây tổn thất không nhỏ.

Thăng Long thời Mạc (thế kỷ XVI)

Trong giai đoạn tranh chấp quyền lực, nhà Mạc đã chiếm được Thăng Long và tiến hành sửa sang, gia cố thành trì. Để tăng cường khả năng phòng thủ, nhà Mạc cho đắp thêm ba lần lũy đất ngoài thành Đại La, kéo dài từ Nhật Chiêu qua Hồ Tây đến Thanh Trì. Lũy đất này không chỉ có quy mô lớn mà còn được gia cố bằng tre và hào, tạo thành một hệ thống phòng thủ kiên cố. Tuy nhiên, khi Trịnh Tùng chiếm lại Thăng Long, mọi thành lũy và cung điện liên quan đến nhà Mạc đều bị phá hủy, khiến Thăng Long chịu nhiều thiệt hại.

Thăng Long thời Lê Trung Hưng (thế kỷ XVII-XVIII)

Sau khi đánh bại nhà Mạc, triều Lê Trung Hưng được khôi phục. Tuy nhiên, quyền lực thực tế nằm trong tay các chúa Trịnh. Năm 1749, để đối phó với các cuộc khởi nghĩa nông dân, chúa Trịnh Doanh cho đắp lại thành mới theo dấu tích thành Đại La cũ, đặt tên là thành Đại Đô. Thành Đại Đô được mở tám cửa, bố trí binh lính canh phòng, tái lập cấu trúc tam trùng thành quách, khôi phục phần nào diện mạo kinh thành Thăng Long sau hơn 150 năm bị tàn phá.

Thăng Long thời Tây Sơn (thế kỷ XVIII)

Cuối thế kỷ XVIII, nhà Tây Sơn nổi lên, lật đổ chúa Trịnh và thống nhất đất nước. Sau khi lên ngôi, vua Quang Trung quyết định dời đô về Phú Xuân (Huế), Thăng Long trở thành thủ phủ của trấn Bắc Thành. Hoàng thành Thăng Long thời kỳ này bị đổ nát nhiều, nhà Tây Sơn chỉ tiến hành tu sửa những phần bị hư hại và xây dựng thêm một số công trình mới.

Kết luận

Như vậy, trong suốt thời Lê, Thăng Long đã trải qua nhiều lần đổi tên, từ Đông Quan (thời thuộc Minh) thành Đông Kinh (thời Lê Sơ) và Đại Đô (thời Lê Trung Hưng). Mỗi tên gọi đều gắn liền với một giai đoạn lịch sử nhất định, phản ánh những biến động chính trị, xã hội của đất nước. Việc tìm hiểu về tên gọi Thăng Long thời Lê giúp chúng ta hiểu rõ hơn về lịch sử, văn hóa của Thăng Long – Hà Nội, một vùng đất giàu truyền thống và bản sắc.

Việc tìm hiểu lịch sử Thăng Long qua các tên gọi là vô cùng quan trọng, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá trình phát triển và những thay đổi của vùng đất này qua các triều đại. Các tên gọi như Đông Kinh, Đại Đô không chỉ đơn thuần là danh xưng mà còn chứa đựng những ý nghĩa lịch sử, văn hóa sâu sắc, là minh chứng cho sự trường tồn và bản sắc của Thăng Long – Hà Nội.