Thoát Vị Đĩa Đệm Nội Xốp: Nguyên Nhân, Triệu Chứng & Điều Trị Hiệu Quả (mncatlinhdd.edu.vn)

Thoát vị đĩa đệm nội xốp, một bệnh lý cơ xương khớp ít được biết đến, có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm, đặc biệt ở người lớn tuổi. Vậy, làm thế nào để nhận biết, điều trị và phòng ngừa bệnh hiệu quả? Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về bệnh lý này.

Thoát vị đĩa đệm nội xốp là gì?

Thoát vị đĩa đệm nội xốp, hay còn gọi là Internal Disc Disruption (IDD), là tình trạng đau cột sống thắt lưng, có thể kèm theo hoặc không kèm theo cơn đau lan tỏa, xuất phát từ một đĩa đệm bị tổn thương. Bệnh xảy ra do sự phá vỡ cấu trúc bên trong và thay đổi sinh hóa của đĩa đệm. Thuật ngữ này được đề xuất lần đầu vào năm 1970.

Đây là một dạng đặc biệt của thoát vị đĩa đệm, hình thành do sự thoái hóa thành phần tủy sống của đĩa đệm. Thay vì phát triển thành thoát vị đĩa đệm thông thường, nó tạo ra các vết nứt xuyên tâm kéo dài từ nhân đến vành khuyên, gây rách và kích thích các đầu dây thần kinh tự do nếu vết rách lan đến khu vực 1/3 ngoài của xơ hóa vành khuyên. Vết nứt này kích thích các thụ thể hóa học và cơ học, gây ra đau.

Sự cắt xén lặp đi lặp lại, tải trọng dọc trục và nén đĩa đệm có liên quan đến sự phát triển của khe nứt, dẫn đến đứt gãy nội mạc đốt sống. Các khe nứt này có thể chứa vật liệu nhân của đĩa đệm bị thoái hóa, gây ra phản ứng tự miễn dịch của cơ thể.

Các giai đoạn của thoát vị nội xốp đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm nội xốp được chia thành 4 cấp độ theo thang điểm Discograme Dallas có sửa đổi:

• Cấp độ 1: Vết rách hình khuyên mới hình thành, kéo dài đến 1/3 bên trong của đĩa đệm. Bệnh nhân thường chưa cảm thấy đau.
• Cấp độ 2: Vết rách hình khuyên lan rộng hơn, kéo dài đến 1/3 giữa của đĩa đệm. Ở cấp độ này, các cơn đau chưa rõ rệt, người bệnh chỉ cảm thấy mỏi ở vị trí thoát vị.
• Cấp độ 3: Vết rách kéo dài đến 1/3 bên ngoài của đĩa đệm. Bệnh nhân đã cảm nhận được cơn đau do tình trạng chèn ép rễ thần kinh.
• Cấp độ 4: Tương tự như cấp độ 3, nhưng lan truyền theo chu vi ở 1/3 ngoài. Bệnh nhân có biểu hiện đau nhiều.

Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm nội xốp

Các chuyên gia y tế nhận định rằng thoát vị nội xốp liên quan chủ yếu đến quá trình lão hóa. Do đó, bệnh thường gặp ở người trên 60 tuổi. Khi tuổi tác tăng cao, hệ thống xương khớp suy giảm khả năng vận động do cấu trúc xương thay đổi, bao xơ yếu, dễ rách, và các mô sụn khớp bị thoái hóa.

Ngoài ra, bệnh cũng có thể xảy ra ở người có vấn đề về thoái hóa các nốt Schmorl (thoát vị thân đốt sống), phần lồi ra của mô mềm đĩa đệm, thường thấy ở vị trí các đốt sống cùng ngực hoặc vùng thắt lưng.

Một số yếu tố nguy cơ khác bao gồm:

• Vận động quá sức: Cột sống phải chịu áp lực lớn, dễ bị tổn thương nếu hoạt động quá sức, đặc biệt là khi bê vác vật nặng thường xuyên hoặc đột ngột.
• Chấn thương: Tai nạn lao động, tai nạn giao thông nếu không được xử lý dứt điểm có thể để lại di chứng, gây thoát vị đĩa đệm nội xốp.
• Thừa cân, béo phì: Cân nặng dư thừa gây áp lực lên xương khớp, đặc biệt là vùng thắt lưng.
• Các nguyên nhân khác: Chế độ dinh dưỡng không hợp lý, tư thế ngồi sai, yếu tố di truyền, các bệnh Paget hay nhiễm trùng, mang thai…

Triệu chứng thường gặp

Triệu chứng điển hình của thoát vị đĩa đệm nội xốp là đau thắt lưng trung ương mà không cần bức xạ hoặc bức xạ tối thiểu cho một hoặc cả hai chi. Cơn đau thường âm ỉ, sâu và giảm khi bệnh nhân duỗi ra hoặc nằm thẳng. Tuy nhiên, các triệu chứng có thể trở nên trầm trọng hơn khi ngồi, lái xe, vặn người, gập người, ho hoặc thực hiện kỹ thuật thở Valsalva.

Các đặc điểm khác bao gồm:

• Vận động cột sống thấp khi tập thể dục, đau lưng khó chữa vì cơn đau tăng nặng
• Đau chân
• Sụt cân một cách rõ rệt
• Trầm cảm
• Sa sút năng lượng

Theo Phân loại đau mãn tính của IASP, thoát vị nội xốp có các đặc điểm:

• Đau cột sống thắt lưng, có hoặc không kèm theo đau ở chi dưới
• Trầm trọng hơn do các cử động gây căng thẳng cho đĩa đệm có triệu chứng

Bệnh nhân có thể cảm thấy:

• Đau âm ỉ, lan tỏa
• Cơn đau sâu, bỏng rát, lan tỏa ở lưng
• Cảm giác lưng yếu, không ổn định
• Thường xuyên đau ở hông và chi dưới
• Xuất hiện các cơn đau khi ngồi
• Các chuyển động của cột sống thắt lưng chậm và bị hạn chế

Phương pháp chẩn đoán

Thoát vị đĩa đệm nội xốp khó chẩn đoán qua biểu hiện lâm sàng vì không gây ra triệu chứng đau điển hình. Bệnh thường được phát hiện qua chụp CT hoặc MRI.

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh bao gồm:

• Chụp X-Quang: Loại trừ các nguyên nhân gây đau lưng khác, đồng thời khảo sát sự xuất hiện của nốt Schmorl (thoát vị Schmorl) trên đốt sống.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Đánh giá những tổn thương xung quanh cột sống để xác định xem người bệnh có đang bị thoát vị nội xốp hay thoát vị đĩa đệm.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Đánh giá mức độ tổn thương của đĩa đệm, dây thần kinh, các mô xốp bên trong đốt sống.

Các biến chứng nếu không điều trị kịp thời

Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra hội chứng chùm đuôi ngựa (Cauda Equina), dẫn đến viêm nhiễm các dây thần kinh tủy sống và tăng nguy cơ bại liệt. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng tự phục vụ, công việc, gia đình và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Phương pháp điều trị

Các phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm nội xốp bao gồm:

1. Điều trị bằng thuốc: Giảm đau bằng các loại thuốc như Acetaminophen (Paracetamol), thuốc chống viêm không steroid, thuốc giãn cơ hoặc opioid.
2. Thủ tục can thiệp xâm lấn tối thiểu: Tiêm steroid nội khoa, giảm tần số vô tuyến hoặc liệu pháp điện nhiệt bên trong (IDET).
3. Vật lý trị liệu: Cải thiện chức năng và chất lượng cuộc sống, điều trị cơn đau lâu dài, ngăn ngừa chấn thương lưng và tàn tật trong tương lai.
4. Điều trị phẫu thuật: Hợp nhất các đốt sống ở mức độ vỡ đĩa đệm (cần cân nhắc kỹ lưỡng vì có một số nhược điểm).

Cách phòng tránh

Để phòng tránh các bệnh lý cơ xương khớp nói chung và thoát vị nội xốp nói riêng, bạn nên:

• Duy trì tư thế làm việc và sinh hoạt đúng.
• Không thay đổi tư thế đột ngột.
• Thường xuyên vận động để tăng sự dẻo dai cho xương khớp.
• Duy trì cân nặng ổn định, tránh gây áp lực cho cột sống.
• Áp dụng các phương pháp, vật hỗ trợ khi phải vận động mạnh hay mang vác nặng.
• Tăng cường bổ sung các dưỡng chất cần thiết cho xương khớp.
• Hạn chế sử dụng thuốc lá, rượu bia.
• Chủ động thăm khám, tầm soát sức khỏe để phát hiện bệnh kịp thời.

Cách chăm sóc người bệnh

Việc chăm sóc bệnh nhân thoát vị đĩa đệm nội xốp (thường là người cao tuổi) cần được đặc biệt chú ý:

• Tăng cường bổ sung canxi, protein, vitamin D, Omega-3 và chất xơ.
• Hỗ trợ người bệnh vận động nhẹ nhàng, vừa sức.
• Trang bị các dụng cụ hỗ trợ chuyên dụng (ghế chống thoát vị đĩa đệm, đai đeo…).
• Hướng dẫn và hỗ trợ người bệnh trong các thao tác đi đứng, nghỉ ngơi.
• Theo dõi và trang bị kiến thức về vật lý trị liệu, xoa bóp, massage.
• Tuân thủ lời dặn của bác sĩ và tái khám đúng lịch hẹn (nếu phẫu thuật).

Thoát vị đĩa đệm nội xốp là một bệnh lý phức tạp, đòi hỏi sự chẩn đoán và điều trị kịp thời để tránh các biến chứng nguy hiểm. Hãy chủ động bảo vệ sức khỏe cột sống của bạn bằng cách duy trì lối sống lành mạnh và thăm khám định kỳ.