Thoái Hóa Myelin Chất Trắng: Định Nghĩa, Nguyên Nhân, Điều Trị

Thoái hóa myelin chất trắng bán cầu não hai bên là một tình trạng bệnh lý phức tạp, ảnh hưởng đến khả năng dẫn truyền thần kinh của não bộ. Lớp myelin giống như lớp vỏ bọc dây điện, giúp thông tin liên lạc giữa các tế bào thần kinh diễn ra trơn tru. Khi myelin bị tổn thương, quá trình truyền tín hiệu bị chậm lại hoặc gián đoạn, dẫn đến nhiều vấn đề về chức năng thần kinh. Bệnh lý này ảnh hưởng đến cả hai bán cầu não, gây ra những rối loạn phức tạp.

1. Nguyên Nhân Gây Thoái Hóa Myelin Chất Trắng Bán Cầu Não Hai Bên

Có rất nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến thoái hóa myelin chất trắng bán cầu não hai bên. Việc xác định chính xác nguyên nhân rất quan trọng để có hướng điều trị phù hợp. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:

• Các bệnh lý tự miễn:
  • Bệnh đa xơ cứng (Multiple Sclerosis – MS): Đây là một bệnh tự miễn, trong đó hệ miễn dịch tấn công nhầm lớp myelin, gây viêm và tổn thương.
  • Viêm tủy cắt ngang (Transverse Myelitis): Tình trạng viêm tủy sống có thể gây tổn thương myelin.
  • Bệnh viêm não tủy rải rác cấp tính (ADEM): Bệnh lý này thường xảy ra sau nhiễm trùng hoặc tiêm chủng, gây viêm lan tỏa ở não và tủy sống.
• Nhiễm trùng:
  • Một số bệnh nhiễm trùng do virus hoặc vi khuẩn có thể gây tổn thương myelin một cách gián tiếp hoặc trực tiếp.
  • Viêm não do virus: Các virus như virus viêm não Nhật Bản, virus herpes có thể gây tổn thương chất trắng và myelin.
• Rối loạn chuyển hóa:
  • Bệnh bạch cầu (Leukodystrophies): Đây là một nhóm các rối loạn di truyền ảnh hưởng đến sự phát triển hoặc duy trì myelin. Các bệnh lý này thường biểu hiện ở trẻ em.
  • Thiếu vitamin B12: Sự thiếu hụt vitamin B12 nghiêm trọng có thể dẫn đến tổn thương myelin.
• Thiếu máu não:
  • Tình trạng thiếu máu cục bộ hoặc thiếu oxy kéo dài ở não có thể gây tổn thương chất trắng và myelin.
  • Bệnh mạch máu nhỏ: Các bệnh lý ảnh hưởng đến mạch máu nhỏ trong não, như bệnh tăng huyết áp không kiểm soát, có thể gây ra thoái hóa myelin.
• Tiếp xúc với chất độc:
  • Một số chất độc, như carbon monoxide, hóa chất công nghiệp, hoặc thuốc, có thể gây tổn thương myelin.
• Các nguyên nhân khác:
  • Bệnh lý di truyền: Một số bệnh di truyền hiếm gặp có thể gây thoái hóa myelin.
  • Chấn thương sọ não: Chấn thương nặng có thể gây tổn thương trực tiếp đến chất trắng và myelin.

2. Triệu Chứng Của Thoái Hóa Myelin Chất Trắng Bán Cầu Não Hai Bên

Các triệu chứng của thoái hóa myelin chất trắng bán cầu não hai bên rất đa dạng và phụ thuộc vào vị trí và mức độ tổn thương myelin. Các triệu chứng có thể tiến triển từ từ hoặc xuất hiện đột ngột. Dưới đây là một số triệu chứng thường gặp:

• Rối loạn vận động:
  • Yếu hoặc liệt: Yếu hoặc liệt một hoặc nhiều chi là triệu chứng phổ biến. Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc đi lại, cầm nắm đồ vật.
  • Co cứng: Tăng trương lực cơ (co cứng) có thể gây khó khăn trong vận động.
  • Mất điều hòa: Khó khăn trong việc phối hợp các động tác, gây ra dáng đi loạng choạng, run tay chân.
• Rối loạn cảm giác:
  • Tê bì: Cảm giác tê bì, châm chích ở tay, chân hoặc các bộ phận khác của cơ thể.
  • Giảm hoặc mất cảm giác: Giảm hoặc mất khả năng cảm nhận các kích thích như đau, nhiệt độ, xúc giác.
  • Đau: Đau thần kinh, đau rát hoặc đau nhói ở các chi hoặc thân mình.
• Rối loạn thị giác:
  • Viêm dây thần kinh thị giác: Gây giảm thị lực, đau mắt khi cử động.
  • Song thị: Nhìn đôi.
  • Mất thị lực: Mất một phần hoặc toàn bộ thị lực.
• Rối loạn chức năng nhận thức:
  • Suy giảm trí nhớ: Khó khăn trong việc ghi nhớ thông tin mới, quên những sự kiện gần đây.
  • Khó tập trung: Mất tập trung, dễ bị phân tâm.
  • Chậm chạp trong suy nghĩ: Suy nghĩ chậm chạp, khó khăn trong việc xử lý thông tin.
  • Thay đổi tính cách: Dễ cáu gắt, thay đổi tâm trạng thất thường.
• Rối loạn ngôn ngữ:
  • Khó khăn trong việc diễn đạt: Khó khăn trong việc tìm từ ngữ phù hợp, nói lắp bắp.
  • Khó hiểu lời nói: Khó khăn trong việc hiểu những gì người khác nói.
• Rối loạn chức năng bàng quang và ruột:
  • Tiểu không tự chủ: Mất kiểm soát tiểu tiện.
  • Táo bón: Khó khăn trong việc đi tiêu.
• Mệt mỏi:
  • Cảm giác mệt mỏi kéo dài, không thuyên giảm sau khi nghỉ ngơi.
• Co giật:
  • Trong một số trường hợp, thoái hóa myelin có thể gây ra co giật.

3. Phương Pháp Chẩn Đoán Thoái Hóa Myelin Chất Trắng Bán Cầu Não Hai Bên

Việc chẩn đoán thoái hóa myelin chất trắng bán cầu não hai bên đòi hỏi sự kết hợp của nhiều phương pháp khác nhau. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán chính:

• Khám lâm sàng thần kinh:
  • Bác sĩ sẽ đánh giá các chức năng thần kinh như vận động, cảm giác, thị giác, ngôn ngữ, nhận thức và chức năng của các dây thần kinh sọ não.
  • Khám lâm sàng giúp xác định các dấu hiệu và triệu chứng gợi ý tổn thương chất trắng.
• Chẩn đoán hình ảnh:
  • Chụp cộng hưởng từ (MRI): Đây là phương pháp chẩn đoán hình ảnh quan trọng nhất để phát hiện tổn thương myelin. MRI có thể cho thấy các vùng chất trắng bị tổn thương, vị trí và mức độ tổn thương.
  • Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): CT scan ít nhạy hơn MRI trong việc phát hiện tổn thương myelin, nhưng có thể được sử dụng trong trường hợp không thể thực hiện MRI hoặc để loại trừ các nguyên nhân khác.
• Xét nghiệm dịch não tủy:
  • Chọc dò tủy sống để lấy dịch não tủy có thể giúp phát hiện các dấu hiệu viêm hoặc các bất thường khác gợi ý bệnh lý tự miễn hoặc nhiễm trùng.
  • Xét nghiệm dịch não tủy có thể giúp loại trừ các bệnh lý khác.
• Điện não đồ (EEG):
  • EEG có thể được sử dụng để đánh giá hoạt động điện của não và phát hiện các bất thường như sóng chậm hoặc sóng động kinh.
• Các xét nghiệm khác:
  • Xét nghiệm máu: Để kiểm tra các bệnh lý tự miễn, nhiễm trùng, rối loạn chuyển hóa hoặc thiếu hụt vitamin.
  • Khám thị lực: Để đánh giá chức năng thị giác và phát hiện các dấu hiệu của viêm dây thần kinh thị giác.
  • Đo điện thế gợi (Evoked potentials): Để đánh giá tốc độ dẫn truyền thần kinh trong các đường dẫn truyền thị giác, thính giác và cảm giác.

4. Điều Trị Thoái Hóa Myelin Chất Trắng Bán Cầu Não Hai Bên

Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu để chữa khỏi hoàn toàn thoái hóa myelin chất trắng bán cầu não hai bên. Tuy nhiên, có nhiều phương pháp điều trị có thể giúp kiểm soát triệu chứng, làm chậm tiến triển của bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh. Phương pháp điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và các triệu chứng cụ thể của từng người.

• Điều trị nguyên nhân:
  • Nếu thoái hóa myelin là do bệnh tự miễn như MS, các thuốc điều trị MS có thể giúp giảm viêm và làm chậm tiến triển của bệnh.
  • Nếu nguyên nhân là nhiễm trùng, cần điều trị kháng sinh hoặc kháng virus phù hợp.
  • Nếu nguyên nhân là thiếu vitamin B12, cần bổ sung vitamin B12.
• Điều trị triệu chứng:
  • Thuốc giảm đau: Để giảm đau thần kinh hoặc đau cơ.
  • Thuốc giãn cơ: Để giảm co cứng cơ.
  • Thuốc chống trầm cảm: Để cải thiện tâm trạng và giảm mệt mỏi.
  • Thuốc điều trị rối loạn bàng quang: Để kiểm soát tiểu không tự chủ.
  • Thuốc điều trị táo bón: Để cải thiện chức năng ruột.
• Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng:
  • Vật lý trị liệu giúp cải thiện sức mạnh, khả năng vận động và phối hợp.
  • Liệu pháp ngôn ngữ giúp cải thiện khả năng giao tiếp.
  • Liệu pháp nghề nghiệp giúp người bệnh thích nghi với các hoạt động hàng ngày.
• Các biện pháp hỗ trợ khác:
  • Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc.
  • Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục giúp cải thiện sức khỏe tim mạch, tăng cường sức mạnh cơ bắp và giảm mệt mỏi.
  • Nghỉ ngơi đầy đủ: Ngủ đủ giấc giúp cơ thể phục hồi.
  • Quản lý căng thẳng: Tìm các phương pháp giảm căng thẳng như thiền, yoga hoặc các hoạt động giải trí.

5. Tiên Lượng Và Biến Chứng Của Thoái Hóa Myelin Chất Trắng Bán Cầu Não Hai Bên

Tiên lượng của thoái hóa myelin chất trắng bán cầu não hai bên rất khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, mức độ tổn thương myelin và khả năng đáp ứng với điều trị. Một số người bệnh có thể duy trì chức năng tương đối tốt trong nhiều năm, trong khi những người khác có thể tiến triển nhanh chóng và gặp nhiều biến chứng nghiêm trọng.

Các biến chứng có thể xảy ra bao gồm:

• Tàn tật: Yếu hoặc liệt, mất khả năng vận động, khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày.
• Rối loạn nhận thức: Suy giảm trí nhớ, khó tập trung, chậm chạp trong suy nghĩ.
• Rối loạn ngôn ngữ: Khó khăn trong việc giao tiếp.
• Rối loạn thị giác: Mất thị lực.
• Rối loạn chức năng bàng quang và ruột: Tiểu không tự chủ, táo bón.
• Trầm cảm: Cảm giác buồn bã, mất hứng thú, mệt mỏi.
• Lo âu: Cảm giác lo lắng, căng thẳng quá mức.

6. Phòng Ngừa Thoái Hóa Myelin Chất Trắng Bán Cầu Não Hai Bên

Không phải tất cả các trường hợp thoái hóa myelin chất trắng bán cầu não hai bên đều có thể phòng ngừa được, đặc biệt là những trường hợp do di truyền hoặc tự miễn. Tuy nhiên, có một số biện pháp có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc làm chậm tiến triển của bệnh:

• Tiêm chủng đầy đủ: Tiêm chủng giúp phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng có thể gây tổn thương myelin.
• Duy trì lối sống lành mạnh: Ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc và quản lý căng thẳng.
• Kiểm soát các bệnh lý nền: Kiểm soát tốt các bệnh lý như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn lipid máu.
• Tránh tiếp xúc với chất độc: Tránh tiếp xúc với các hóa chất độc hại, khói thuốc lá và các chất gây nghiện.
• Khám sức khỏe định kỳ: Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường và điều trị kịp thời.

Nguồn: https://mncatlinhdd.edu.vn/ Tác giả: Nguyễn Lân dũng