Thiên Thượng Thiên Hạ, Duy Ngã Độc Tôn Nghĩa Là Gì? Giải Thích Chi Tiết

Thiên Thượng Thiên Hạ, Duy Ngã Độc Tôn Nghĩa Là Gì? Giải Thích Của Phật Giáo

Câu nói “Thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn” thường được nhắc đến khi nói về sự kiện Đức Phật Thích Ca Mâu Ni ra đời. Tuy nhiên, không ít người thắc mắc về ý nghĩa sâu xa của câu nói này, đặc biệt là trong bối cảnh giáo lý vô ngã của Phật giáo. Vậy, thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn nghĩa là gì? Bài viết này của mncatlinhdd.edu.vn sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguồn gốc, ý nghĩa và cách diễn giải chính xác của câu nói này.

Nguồn Gốc Của Câu Nói “Thiên Thượng Thiên Hạ, Duy Ngã Độc Tôn”

Câu nói này xuất phát từ kinh A-hàm, ghi lại lời Đức Phật khi mới sinh ra: “Thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn. Nhất thiết thế gian, sinh lão bệnh tử.” (Trên trời dưới trời, chỉ có Ta là hơn hết. Trong tất cả thế gian, đều chịu sinh, già, bệnh, chết). Bốn câu này thể hiện ý nghĩa thâm trầm về sự kiện trọng đại này.

Giải Thích Ý Nghĩa “Duy Ngã Độc Tôn” Trong Phật Giáo

Nhiều Phật tử đặt câu hỏi: “Đạo Phật là đạo vô ngã, tại sao Đức Phật lại nói ‘Duy ngã độc tôn’?”. Phải chăng có sự mâu thuẫn giữa câu nói này và giáo lý vô ngã? Thực tế, cần hiểu rõ ý nghĩa của từ “Ngã” trong ngữ cảnh này.

“Thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn” không mang ý nghĩa đề cao cái “ngã” nhỏ bé, ích kỷ. “Ngã” ở đây chính là Pháp thân – bản thể chân thật, bất sinh bất diệt của Đức Phật. Vì sao “Ta” hơn hết? Vì “Ta” đã vượt thoát khỏi vòng luân hồi sinh – già – bệnh – chết, điều mà chúng sinh còn phải gánh chịu.

Phật hơn tất cả thế gian vì Ngài đã qua khỏi sanh, già, bệnh, chết. Như vậy câu nói đó không phải đề cao cái ngã nhỏ bé, ích kỷ. Tinh thần Phật giáo Phát triển đi thẳng vào cái ngã của Pháp thân, chớ không phải cái ngã của thân này. Nên nói “Thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn” là chỉ cho ngã Pháp thân. Như chúng ta đã biết ngã của thân tứ đại ngũ uẩn này vô thường sanh diệt, không có nghĩa gì, nên Đức Phật nói vô ngã. Vô ngã là vô cái ngã tứ đại ngũ uẩn, nhưng Pháp thân là thể bất sanh bất diệt, nó trên hết. Vì vậy Phật nói “Duy ngã độc tôn”.

Pháp Thân và Sự Vượt Thoát Khỏi Luân Hồi

Kinh Kim Cang có dạy: “Nhược dĩ sắc kiến ngã, dĩ âm thanh cầu ngã, thị nhân hành tà đạo, bất năng kiến Như Lai” (Nếu dùng sắc thấy Ta, dùng âm thanh cầu Ta, người đó hành đạo tà, không thể thấy Như Lai). Điều này khẳng định “Ngã” ở đây không phải là cái ngã hữu hình, mà là Pháp thân vô tướng.

Nếu chúng ta chỉ nhìn nhận Đức Phật qua hình tướng bên ngoài (tám mươi vẻ đẹp, ba mươi hai tướng tốt), thì hình tướng ấy cũng chỉ là vô thường, sanh diệt. Đức Phật dạy: “Nếu thấy các tướng không phải tướng là thấy Như Lai”. Như Lai này là Như Lai bất sanh bất diệt nơi mọi người.

Hiện giờ chúng ta thấy các tướng sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp đều là thật, bởi thật nên cứ dính với nó mãi. Một lời khen cho là thật nên nhớ mãi, một lời chê cho là thật nên trằn trọc ngủ không yên. Một hình tướng hoặc đẹp hoặc xấu hiện trước mắt, chúng ta cũng không quên, do đó tâm không bao giờ an. Không an là tâm nào? Tâm vọng tưởng điên đảo, cứ trào lên dính với sáu trần. Khi biết các pháp là duyên hợp hư giả thì thấy tướng mà không phải tướng, do đó tâm không dính với sáu trần. Do không dính với sáu trần nên tâm an ổn.

Ngược lại với tâm an ổn là tâm dấy động, tâm sanh diệt. Chấp tâm sanh diệt làm tâm mình, nên bị nó dẫn đi trong luân hồi. Trái lại, tất cả niệm sanh diệt lặng xuống, cái chưa từng sanh diệt hiện tiền, đó mới là Như Lai bất sanh bất diệt. Người tu phải tìm đến chỗ cứu cánh chân thật, chớ không phải chỉ tạo phước nho nhỏ trên hình tướng sanh diệt, rồi lại phải tiếp tục đi trong sanh tử, chịu khổ đau luân hồi hết đời này đến kiếp nọ.

Ý Nghĩa Thực Tiễn Trong Đời Sống Tu Tập

Hiểu được ý nghĩa sâu xa của “Thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn” giúp chúng ta định hướng đúng đắn trên con đường tu tập. Chúng ta không chỉ tưởng nhớ Đức Phật lịch sử, mà còn phải nhận ra Pháp thân Phật bất sinh bất diệt ngay trong chính mình.

Đức Phật đó chỉ hiển hiện khi nào tâm ta không còn vọng tưởng điên đảo chạy theo sáu trần. Vọng tưởng lặng rồi thì Đức Phật hiện tiền. Đó là thấy đúng lẽ thật, đúng chân lý. Mừng đón Đại lễ Phật đản là làm sao chúng ta phải nhận ra vị Phật ngay nơi mình. Nói cách khác là làm cho Đức Phật của chính mình hiển lộ, thông qua sáu căn mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý. Các căn tiếp xúc với các trần, dùng trí tuệ quán chiếu biết nó không thật nên không dính mắc, không bị nó lôi dẫn. Nếu tâm niệm còn dính còn chấp thì tâm niệm đó là tâm niệm cuồng loạn, sanh diệt, không thể nào an vui giải thoát được. Không còn dính chấp vào các tướng hư giả mới là tâm chân thật, là duy ngã độc tôn. Bấy giờ thấy chỉ thấy, nghe chỉ nghe, thường biết rõ ràng mà không bị các pháp bên ngoài làm nhiễu loạn. Đó chính là Đức Phật đản trong mỗi chúng ta.

Kết Luận

Là người đệ tử Phật, chúng ta muốn đền ân giáo hóa của Thế Tôn, không gì bằng nỗ lực tu tập cho được giác ngộ, giải thoát. Sau đó tiếp bước con đường Phật Tổ đã đi, tiếp vật lợi sanh, truyền bá Chánh pháp, rộng làm lợi ích cho mọi người. Như vậy mới hiểu và hành đúng những gì Đức Phật đã chỉ dạy. Tóm lại, “Thiên thượng thiên hạ, duy ngã độc tôn” không phải là sự khẳng định cái tôi cá nhân, mà là sự tuyên bố về sự giác ngộ, giải thoát khỏi vòng luân hồi của Đức Phật, đồng thời mở ra con đường tu tập để mỗi chúng ta nhận ra Pháp thân thường trụ nơi chính mình.

Kính mừng ngày Đức Phật đản, mncatlinhdd.edu.vn mong tất cả Tăng Ni, Phật tử luôn nhớ tu học và hành trì lời Phật dạy thật đúng đắn, siêng năng tinh tấn tu hành. Nguyện tu hành chừng nào bằng Phật mới ưng. Đó chính là chân thật thành kính tưởng niệm ngày đấng Cha lành thị hiện nơi đời, đem lại nguồn an vui hạnh phúc cho muôn loài.

Nguồn: https://mncatlinhdd.edu.vn/ Tác giả: Nguyễn Lân dũng