Phương Thức Biểu Đạt Của Thơ: Bí Quyết Cảm Thụ Sâu Sắc (2025)

Thơ ca, tiếng nói của tâm hồn, là nơi những cảm xúc thăng hoa và được thể hiện qua ngôn ngữ giàu hình ảnh, nhạc điệu. Vậy, phương thức biểu đạt của thơ là gì? Bài viết này sẽ đi sâu vào khám phá phương thức biểu đạt chính yếu của thơ, đồng thời phân tích các phương thức khác thường được sử dụng, từ đó giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về cách thức một bài thơ truyền tải thông điệp và chạm đến trái tim người đọc.

Phương Thức Biểu Đạt Chính Của Thơ: Biểu Cảm

Biểu cảm chính là “linh hồn” của thơ ca. Thơ, về bản chất, là tiếng lòng của thi sĩ trước những rung động của cuộc sống. Tình yêu, nỗi buồn, niềm vui, sự trăn trở, tất cả được thể hiện một cách tinh tế và sâu sắc qua ngôn ngữ thơ. Thay vì chỉ đơn thuần miêu tả sự vật, hiện tượng, thơ tập trung vào việc bộc lộ cảm xúc, suy tư của người viết.

Trong thơ, cảm xúc có thể được thể hiện trực tiếp qua những từ ngữ mang tính biểu cảm cao, hoặc gián tiếp qua hình ảnh, biểu tượng. Các biện pháp nghệ thuật như ẩn dụ, so sánh, nhân hóa, điệp từ, điệp ngữ được sử dụng một cách khéo léo để tăng cường sức gợi cảm và truyền tải trọn vẹn những cung bậc cảm xúc.

Ví dụ, trong bài thơ “Cảnh khuya” của Hồ Chí Minh, mặc dù miêu tả cảnh trăng rừng Việt Bắc, nhưng ẩn sâu trong đó là tình yêu thiên nhiên, lòng yêu nước và sự trăn trở về vận mệnh dân tộc của Bác.

Các Phương Thức Biểu Đạt Thường Gặp Trong Văn Bản

Ngoài biểu cảm, thơ ca đôi khi còn kết hợp với các phương thức biểu đạt khác để tăng tính đa dạng và phong phú cho tác phẩm:

• Tự sự: Kể chuyện, trình bày diễn biến sự việc. Ví dụ, “Truyện Kiều” của Nguyễn Du là một tác phẩm thơ tự sự nổi tiếng, kể về cuộc đời đầy biến động của nàng Kiều.
• Miêu tả: Tái hiện hình ảnh, cảnh vật, con người một cách sinh động. Bài thơ “Đây thôn Vĩ Dạ” của Hàn Mặc Tử sử dụng miêu tả để vẽ nên một bức tranh phong cảnh Huế mộng mơ và đầy sức sống.
• Nghị luận: Trình bày quan điểm, lý lẽ, bàn luận về một vấn đề. “Bài ca ngất ngưởng” của Nguyễn Công Trứ thể hiện tư tưởng sống phóng khoáng, vượt lên trên những khuôn phép gò bó của xã hội phong kiến.
• Thuyết minh: Cung cấp thông tin, kiến thức về một đối tượng, sự vật.
• Hành chính – Công vụ: Dùng trong các văn bản hành chính, pháp lý.

Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng, dù có sự kết hợp của các phương thức khác, biểu cảm vẫn luôn là phương thức biểu đạt chính và quan trọng nhất trong thơ.

Hướng Dẫn Xác Định Phương Thức Biểu Đạt Chính Của Văn Bản

Để xác định phương thức biểu đạt của một văn bản, bạn cần thực hiện theo các bước sau:

1. Đọc kỹ văn bản: Xác định nội dung chính và cách tác giả sử dụng ngôn ngữ.
2. Nhận diện các phương thức biểu đạt: Dựa vào dấu hiệu nhận biết của từng phương thức (đã nêu ở trên).
3. Xác định phương thức chính: Phương thức nào được sử dụng nhiều nhất và đóng vai trò quan trọng nhất trong việc truyền tải thông điệp của văn bản, đó chính là phương thức biểu đạt chính.

Ví dụ, nếu một văn bản tập trung vào việc kể một câu chuyện với các nhân vật, sự kiện, thì đó là tự sự. Nếu văn bản tập trung vào việc mô tả cảnh vật, con người, thì đó là miêu tả. Và nếu văn bản tập trung vào việc thể hiện cảm xúc, suy tư, thì đó là biểu cảm.

Yêu Cầu Về Năng Lực Ngôn Ngữ Của Học Sinh Lớp 9

Theo chương trình Ngữ văn THCS, học sinh lớp 9 cần đạt được yêu cầu về năng lực ngôn ngữ như sau:

• Vận dụng kiến thức tiếng Việt để hiểu văn bản.
• Phân tích, đánh giá nội dung và hình thức biểu đạt của văn bản.
• So sánh các văn bản khác nhau và liên hệ với thực tế cuộc sống.
• Viết được các bài văn tự sự, nghị luận và thuyết minh hoàn chỉnh, có kết hợp các phương thức biểu đạt.

Như vậy, việc viết được bài văn có kết hợp phương thức biểu đạt là một trong những yêu cầu quan trọng về năng lực ngôn ngữ của học sinh lớp 9.

Quy Định Về Khen Thưởng Và Kỷ Luật Với Học Sinh THCS

Căn cứ theo Điều 38 Điều lệ trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học ban hành kèm theo Thông tư 32/2020/TT-BGDĐT quy định về khen thưởng và kỷ luật với học sinh THCS như sau:

• Học sinh có thành tích trong học tập và rèn luyện được giáo viên, nhà trường và các cấp quản lý giáo dục khen thưởng bằng các hình thức sau đây:
  • Tuyên dương trước lớp hoặc trước toàn trường.
  • Khen thưởng các danh hiệu học sinh theo quy định.
  • Cấp giấy chứng nhận, giấy khen, bằng khen, nếu đạt thành tích nổi bật hoặc có tiến bộ vượt bậc trong một số lĩnh vực học tập, phong trào thi đua; đạt thành tích trong các kỳ thi, hội thi theo quy định và cho phép của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
  • Các hình thức khen thưởng khác.
• Học sinh vi phạm khuyết điểm trong quá trình học tập, rèn luyện được giáo dục hoặc xử lý kỷ luật theo các hình thức sau đây:
  • Nhắc nhở, hỗ trợ, giúp đỡ trực tiếp để học sinh khắc phục khuyết điểm.
  • Khiển trách, thông báo với cha mẹ học sinh nhằm phối hợp giúp đỡ học sinh khắc phục khuyết điểm.
  • Tạm dừng học ở trường có thời hạn và thực hiện các biện pháp giáo dục khác theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Kết Luận

Hiểu rõ phương thức biểu đạt của thơ là chìa khóa để mở cánh cửa trái tim của tác phẩm. Biểu cảm, phương thức chính yếu của thơ, giúp chúng ta cảm nhận sâu sắc những cung bậc cảm xúc và thông điệp mà nhà thơ muốn gửi gắm. Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn đọc những kiến thức hữu ích và giúp bạn thêm yêu mến thơ ca.

(Tài liệu tham khảo: Sách giáo khoa Ngữ Văn THCS, Các bài phê bình văn học)

Nguồn: https://mncatlinhdd.edu.vn/ Tác giả: Nguyễn Lân dũng