Table of Contents
Phạm Tội Có Tính Chất Chuyên Nghiệp Là Gì? [Giải Đáp Chi Tiết]
Trong lĩnh vực pháp luật hình sự, tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” đóng vai trò quan trọng trong việc xác định mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội và đưa ra khung hình phạt phù hợp. Vậy, phạm tội có tính chất chuyên nghiệp là gì và được quy định như thế nào trong pháp luật Việt Nam? Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn chi tiết về vấn đề này, đồng thời so sánh với các quy định trước đây để làm rõ những thay đổi và khó khăn trong quá trình áp dụng.
Định Nghĩa “Phạm Tội Có Tính Chất Chuyên Nghiệp” Theo Pháp Luật
Theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự (BLHS) năm 2015, tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” được xem là một yếu tố tăng nặng trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, để hiểu rõ hơn về tình tiết này, chúng ta cần xem xét các văn bản hướng dẫn trước đây.
Trước khi BLHS năm 2015 có hiệu lực, tình tiết này đã được hướng dẫn cụ thể tại tiểu mục 5 Nghị quyết số 01/2006/NQ-HĐTP ngày 12 tháng 5 năm 2006 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC (Nghị quyết số 01/2006). Theo đó, “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” chỉ được áp dụng khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện sau:
- Phạm tội nhiều lần: Cố ý phạm tội từ năm lần trở lên về cùng một tội phạm, không phân biệt đã bị truy cứu trách nhiệm hình sự hay chưa, miễn là chưa hết thời hiệu truy cứu hoặc chưa được xóa án tích.
- Lấy phạm tội làm nghề sinh sống: Người phạm tội lấy các lần phạm tội làm nghề sinh sống và xem kết quả của việc phạm tội là nguồn sống chính.
Ví dụ, một người không có nghề nghiệp ổn định, sống chủ yếu dựa vào thu nhập từ việc thực hiện liên tiếp năm vụ trộm cắp tài sản, trong đó mỗi vụ có giá trị từ năm trăm ngàn đồng trở lên, sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự và áp dụng tình tiết định khung “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp”.
So Sánh Với Các Tình Tiết Tăng Nặng Khác
Khi áp dụng tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp”, cần phân biệt rõ với các tình tiết tăng nặng khác như “phạm tội nhiều lần” và “tái phạm” (hoặc “tái phạm nguy hiểm”). Ví dụ, nếu một người đã từng bị kết án về tội trộm cắp tài sản, nhưng chưa chấp hành hình phạt hoặc đã chấp hành xong, lại tiếp tục thực hiện bốn vụ trộm cắp khác, thì người này có thể bị áp dụng cả ba tình tiết tăng nặng này.
Sự Thay Đổi Trong BLHS Năm 2015 Và Các Văn Bản Hướng Dẫn Mới
BLHS năm 2015 tiếp tục quy định tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” tại điểm b khoản 1 Điều 52 và một số điều luật khác. Tuy nhiên, từ khi BLHS năm 2015 có hiệu lực, chưa có văn bản nào hướng dẫn thay thế Nghị quyết số 01/2006 về cách hiểu và áp dụng tình tiết này.
Một điểm đáng chú ý là Nghị quyết số 03/2019/NQ-HĐTP ngày 24/5/2019 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC (Nghị quyết 03/2019) hướng dẫn áp dụng Điều 324 BLHS 2015 về tội rửa tiền đã đưa ra một cách hiểu mới về tình tiết “có tính chất chuyên nghiệp”. Theo đó, người phạm tội chỉ cần thực hiện hành vi rửa tiền từ 05 lần trở lên và lấy khoản lợi bất chính thu được từ việc rửa tiền làm nguồn thu nhập, chứ không nhất thiết phải xem việc phạm tội là “nghề” sinh sống.
Sự khác biệt này đặt ra một vấn đề pháp lý quan trọng: liệu cách hiểu về “tính chất chuyên nghiệp” trong tội rửa tiền có thể áp dụng cho các tội phạm khác hay không?
Khó Khăn Trong Việc Chứng Minh “Tính Chuyên Nghiệp”
Một trong những khó khăn lớn nhất trong việc áp dụng tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” là chứng minh được yếu tố “lấy việc phạm tội làm nghề sinh sống” và “lấy kết quả phạm tội làm nguồn sống chính”. Trong thực tế, việc thu thập chứng cứ để chứng minh điều này là vô cùng phức tạp, đòi hỏi các cơ quan điều tra phải có nghiệp vụ và kỹ năng cao.
Để giải quyết vấn đề này, có thể cần có sự hướng dẫn cụ thể hơn từ các cơ quan tư pháp trung ương, làm rõ các tiêu chí và phương pháp chứng minh yếu tố “tính chuyên nghiệp” trong các loại tội phạm khác nhau.
Kết Luận
Tình tiết “phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” là một yếu tố quan trọng trong việc định khung hình phạt và xác định mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội. Mặc dù đã có các văn bản hướng dẫn trước đây, nhưng sự thay đổi trong BLHS năm 2015 và sự ra đời của các nghị quyết mới đã đặt ra những thách thức trong quá trình áp dụng.
Để đảm bảo tính thống nhất và công bằng trong xét xử, rất cần có sự hướng dẫn kịp thời và cụ thể từ các cơ quan tư pháp trung ương về tình tiết này, giúp các cơ quan pháp luật áp dụng một cách chính xác và hiệu quả.
Tài liệu tham khảo:
- Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017.
- Nghị quyết số 01/2006/NQ-HĐTP ngày 12 tháng 5 năm 2006 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC.
- Nghị quyết số 03/2019/NQ-HĐTP ngày 24/5/2019 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC.
Giáo sư Nguyễn Lân Dũng là một trong những nhà khoa học hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực vi sinh vật học, với hơn 50 năm cống hiến cho giáo dục và nghiên cứu (Wiki). Ông là con trai của Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Lân, xuất thân từ một gia đình nổi tiếng hiếu học. Trong sự nghiệp của mình, Giáo sư đã đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng như Chủ tịch Hội các ngành Sinh học Việt Nam, Đại biểu Quốc hội và được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân vào năm 2010.