Nguyên Nhân Gây Bạo Lực Học Đường: Giải Pháp Từ Chuyên Gia & Kinh Nghiệm Thực Tế

Bạo lực học đường đang là vấn nạn nhức nhối trong xã hội hiện nay, với nhiều hình thức đa dạng và ngày càng phức tạp. Vậy đâu là một trong những nguyên nhân gây bạo lực học đường? Có nhiều yếu tố dẫn đến tình trạng này, từ ảnh hưởng của truyền thông, mạng xã hội, trò chơi điện tử, đến sự thiếu quan tâm từ gia đình và môi trường học tập không lành mạnh. Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, chúng ta sẽ cùng nhau phân tích chi tiết các nguyên nhân phổ biến nhất.

8 Nguyên nhân thường gặp dẫn đến bạo lực học đường

Bạo lực học đường (BLHĐ) là một vấn đề đáng lo ngại trên toàn cầu, bao gồm cả Việt Nam. Các nguyên nhân gây ra BLHĐ rất đa dạng, có thể liên quan đến sự phát triển tâm lý lứa tuổi, ảnh hưởng từ gia đình, môi trường học đường, hoặc tác động từ xã hội.

1. Sự phát triển tâm lý lứa tuổi

Tâm lý lứa tuổi là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra bạo lực học đường. Tình trạng này thường xảy ra ở trẻ trong độ tuổi từ 12 – 17, giai đoạn có nhiều thay đổi về thể chất và tinh thần. Tâm lý trẻ ở giai đoạn này rất nhạy cảm, không ổn định và dễ bị kích thích bởi các yếu tố tiêu cực.

Sự thay đổi tâm sinh lý, đặc biệt là ở độ tuổi dậy thì, có thể là nguyên nhân gây ra bạo lực học đường. Trẻ ở độ tuổi này thường có xu hướng muốn thể hiện và khẳng định bản thân. Việc bắt nạt bạn bè, chống đối thầy cô và cha mẹ cũng là những biểu hiện thường gặp. Trẻ có thể bắt nạt hoặc công kích bạn bè chỉ vì những lý do nhỏ nhặt, như “ngứa mắt” hoặc vì bạn giỏi hơn mình. Kẻ bắt nạt thường là những trẻ có thể chất to lớn, mạnh mẽ, hung hăng, hoặc có điều kiện gia đình tốt, cha mẹ có địa vị cao.

2. Hành vi học được từ cha mẹ

Gia đình có mối liên hệ mật thiết đến hành vi bạo lực của trẻ. Trẻ em là thủ phạm của bạo lực học đường thường học được hành vi này từ cha mẹ và những người thân xung quanh. Bạo lực học đường có liên quan mật thiết đến yếu tố gia đình thông qua các vấn đề như:

• Cha mẹ lạm dụng chất kích thích, rượu bia, thường xuyên gây gổ, cãi vã.
• Trẻ chứng kiến bạo lực gia đình hoặc là nạn nhân của bạo lực.
• Cha mẹ lạm dụng và bỏ bê con cái trong thời thơ ấu.
• Cha mẹ có hành vi bạo lực, ức hiếp người khác khiến trẻ học theo.

Ngoài ra, bạo lực học đường có thể liên quan đến việc trẻ phải sống trong môi trường căng thẳng, các thành viên thường xuyên xung đột. Cha mẹ mắc các rối loạn tâm lý nhưng không được điều trị dẫn đến căng thẳng, xung đột gia đình, làm cho mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái ngày càng xa cách.

3. Thiếu sự quan tâm, giáo dục từ cha mẹ

Trẻ không được giáo dục đúng cách và thiếu sự quan tâm từ người thân trong gia đình cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến bạo lực học đường. Điều này thường liên quan đến những vấn đề như:

• Trẻ thiếu tình cảm, sự gắn bó với cha mẹ, người chăm sóc, khiến trẻ không biết cách yêu thương và ứng xử với người khác.
• Thiếu sự giám sát của cha mẹ, dẫn đến việc trẻ sử dụng chất kích thích, chất gây nghiện, có hành vi chống đối xã hội, bạo lực với bạn bè, thầy cô.
• Việc kỷ luật quá khắc nghiệt, thiếu tôn trọng trẻ, hoặc quá dễ dãi trong việc giáo dục khiến trẻ có hành vi lệch lạc.

Thực tế cho thấy, nhiều bậc cha mẹ không biết đến hành vi bạo lực của con mình ở trường. Thậm chí, khi trẻ là thủ phạm ức hiếp bạn bè, phụ huynh thường có xu hướng bao che, tự hào vì con mạnh mẽ hơn người khác. Tuy nhiên, hành động này vô tình khiến trẻ hình thành tính cách bạo lực, rất nguy hiểm.

4. Ảnh hưởng từ các mối quan hệ độc hại

Các mối quan hệ độc hại có thể xuất hiện trong môi trường học đường hoặc ngoài trường học. Trẻ kết giao với bạn bè xấu, những nhóm trẻ thường thực hiện hành vi bạo lực trong môi trường học đường hoặc ngoài xã hội. Để được chấp nhận vào các nhóm này, trẻ bị thách thức và phải thực hiện hành vi bạo lực để được công nhận.

Việc kết giao với bạn bè xấu khiến trẻ thực hiện hành động bạo lực để được thừa nhận. Cũng có những trường hợp bạo lực xuất phát từ sự chênh lệch trong kết quả học tập, điều kiện kinh tế… Nhiều trẻ bị bạo lực chỉ vì một ánh nhìn khó chịu. Nhiều trẻ bạo lực với bạn vì bạn học giỏi hơn, hoặc vì bạn có tính cách khó ưa.

5. Tác động từ phim ảnh, mạng xã hội, trò chơi điện tử

Trò chơi điện tử, phim ảnh và mạng xã hội cũng góp phần không nhỏ vào việc gia tăng bạo lực học đường. Sự bùng nổ của công nghệ thông tin và phim ảnh bạo lực, bao gồm cả bạo lực học đường tràn lan, rất dễ ảnh hưởng đến lứa tuổi học sinh. Bên cạnh đó, nhiều trò chơi điện tử có tính chất bạo lực làm gia tăng xu hướng bạo lực ở trẻ.

Nghiêm trọng hơn là tình trạng bạo lực trên không gian mạng. Ngày càng nhiều trẻ sử dụng mạng xã hội và dùng nó như một công cụ để công kích người khác. Bạo lực mạng là một hình thức bạo lực học đường mới, phức tạp và ngày càng có xu hướng gia tăng trong xã hội hiện nay.

6. Môi trường học đường không lành mạnh

Ảnh hưởng từ môi trường học tập rất dễ gây ra tình trạng bạo lực học đường. Nhiều trường hợp xảy ra do cách xử lý vấn đề kỷ luật và hạnh kiểm của nhà trường chưa thỏa đáng. Sự thiên vị và phân biệt đối xử khiến trẻ cảm thấy bất công, không được đối xử công bằng, dẫn đến việc tìm bạn bè để giải quyết bằng hành vi bạo lực. Hoặc có những trẻ dùng hành vi chống đối, thờ ơ để bạo lực lạnh với thầy cô.

Đặc biệt, bạo lực học đường sẽ xảy ra thường xuyên khi các vụ bạo lực không được phát hiện và xử lý kịp thời, đúng cách. Nếu hung thủ được bao che còn nạn nhân bị chèn ép, trẻ sẽ ngày càng hung hăng hơn khi gây ra hành vi bạo lực mà không bị răn đe.

7. Xung đột lợi ích, mâu thuẫn tình cảm

Xung đột lợi ích và mâu thuẫn tình cảm cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến bạo lực học đường. Tình trạng xung đột lợi ích có thể xuất phát từ việc trẻ bất mãn trong cạnh tranh học tập, tranh giành vị thế trong nhóm bạn, hoặc do sự thiên vị của thầy cô.

Mâu thuẫn tình cảm xảy ra rất phổ biến trong môi trường học đường, đặc biệt là với học sinh THCS và THPT. Các vấn đề chủ yếu liên quan đến:

• Mối quan hệ bạn bè.
• Mối quan hệ tình cảm (tình yêu tuổi mới lớn).
• Hiểu lầm và thiếu giao tiếp.
• Vấn đề bình đẳng giới, khác biệt giới tính.

8. Các nguyên nhân khác

Ngoài những nguyên nhân đã đề cập, bạo lực học đường còn có thể xuất phát từ các yếu tố như:

• Trẻ ít tham gia vào các hoạt động có tổ chức.
• Các mô tả trên phương tiện truyền thông về hành vi bạo lực.
• Trẻ kết giao với tội phạm, kẻ xấu.
• Áp lực học tập.
• Trẻ là nạn nhân hoặc từng chứng kiến bạo lực học đường.
• Tin tức tiêu cực khiến trẻ bất an và sử dụng biện pháp cực đoan để phòng vệ.
• Trẻ thiếu kỹ năng sống, kỹ năng giải quyết xung đột một cách lành mạnh.

Nên làm gì khi trẻ vướng vào bạo lực học đường?

Bạo lực học đường là vấn đề nhức nhối, xảy ra rất phổ biến trong môi trường học đường hiện nay. Rất nhiều phụ huynh không biết nên làm gì hoặc can thiệp thế nào cho đúng. Việc ứng phó đúng cách khi con vướng vào bạo lực học đường ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của trẻ.

Cách xử lý khi con là nạn nhân

Khi trẻ là nạn nhân, gia đình cần tâm sự và quan tâm con nhiều hơn. Hãy kiên nhẫn trò chuyện với con như một người bạn, tạo cho trẻ tâm lý tin tưởng và muốn chia sẻ khi gặp khó khăn. Tuyệt đối không chê bai, cho rằng trẻ kém cỏi và bị bắt nạt là đáng. Việc chỉ trích và la mắng sẽ khiến trẻ sợ hãi, xa cách với cha mẹ hơn.

Thấu hiểu, chia sẻ và bảo vệ trẻ khi trẻ là nạn nhân của bạo lực học đường. Tiếp đó, cần trao đổi trực tiếp với giáo viên để thầy cô xem xét và giải quyết. Phụ huynh không thể lúc nào cũng ở bên cạnh con, vì vậy việc dạy con kỹ năng tự vệ là hết sức cần thiết. Có thể dạy trẻ hô to khi bị bắt nạt, cho con tham gia các câu lạc bộ võ thuật để rèn luyện khả năng tự vệ. Dặn trẻ không được đến những chỗ khuất, vắng người, và báo với cha mẹ ngay nếu tình trạng này còn xảy ra.

Cách xử lý khi con bắt nạt bạn

Trẻ bắt nạt bạn thường do tính cách bốc đồng và hiếu thắng. Về bản chất, trẻ không xấu xa và có thể uốn nắn được. Việc cha mẹ cần làm là quan tâm và dạy dỗ con đúng cách, không nên giải quyết vấn đề bằng bạo lực vì sẽ ảnh hưởng đến tâm lý của trẻ.

Trước hết, cần nói chuyện nhẹ nhàng để tìm hiểu nguyên nhân, lắng nghe những lời bộc bạch chân thật của trẻ. Việc hiểu nguyên nhân trẻ bạo lực với bạn sẽ giúp chúng ta có hướng giáo dục trẻ phù hợp, tránh tình trạng này tái diễn.

Cần giúp con biết đặt mình vào hoàn cảnh của người khác, nhận thức được những tổn thương mà mình gây ra cho bạn. Gợi cho con cảm giác hối lỗi, muốn bù đắp cho nạn nhân và chân thành xin lỗi bạn. Đồng thời cũng dạy trẻ tôn trọng người khác, biết cách kiềm chế cảm xúc của mình.

Cách phòng tránh bạo lực học đường

Bạo lực học đường ảnh hưởng nhiều đến tâm lý và sự phát triển của trẻ, cả khi trẻ là thủ phạm lẫn khi trẻ là nạn nhân. Có thể phòng tránh bằng cách:

• Dạy trẻ kỹ năng giải quyết xung đột một cách lành mạnh, giáo dục kỹ năng sống và cách xây dựng mối quan hệ tích cực.
• Tăng cường giám sát và hỗ trợ từ nhà trường, thiết lập quy định và chính sách chống bạo lực, cung cấp sự hỗ trợ cần thiết cho học sinh.
• Gia đình và nhà trường cần phối hợp chặt chẽ với nhau để tạo môi trường an toàn, lành mạnh và thân thiện để trẻ phát triển.
• Đào tạo giáo viên và nhân viên nhà trường cách nhận biết và xử lý khi có bạo lực học đường.
• Cung cấp dịch vụ tư vấn tâm lý học đường, khuyến khích trẻ tìm kiếm sự hỗ trợ khi bị bắt nạt.

Kết luận

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến bạo lực học đường, và việc xác định được nguyên nhân sẽ giúp chúng ta có biện pháp ngăn ngừa và giáo dục trẻ phù hợp. Trẻ có hành vi bạo lực hoặc là nạn nhân của bạo lực đều cần được hỗ trợ tâm lý. Tốt nhất, cha mẹ nên cho con tham vấn tâm lý với chuyên gia để con được hỗ trợ cải thiện những vấn đề tâm lý mà trẻ gặp phải.

Nguồn: https://mncatlinhdd.edu.vn/ Tác giả: Nguyễn Lân dũng