Ngày Giỗ Là Gì? Khám Phá Tên Gọi, Ý Nghĩa & Phong Tục Cúng Giỗ

Trong văn hóa Việt Nam, việc thờ cúng tổ tiên là một nét đẹp truyền thống, thể hiện lòng hiếu thảo và biết ơn đối với những người đã khuất. Trong đó, ngày giỗ đóng vai trò vô cùng quan trọng. Vậy ngày giỗ còn gọi là ngày gì? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các tên gọi khác của ngày giỗ, ý nghĩa và các phong tục liên quan.

Ngày giỗ, hay còn gọi là kỵ nhật, là ngày kỷ niệm ngày mất của một người đã qua đời. Đây là dịp để con cháu tưởng nhớ, bày tỏ lòng thành kính và cầu mong những điều tốt đẹp cho người đã khuất ở thế giới bên kia. Sau khi người thân được an táng theo phong tục, ngày giỗ hàng năm trở thành một sự kiện quan trọng, dù bận rộn đến đâu, con cháu cũng cố gắng thu xếp để tề tựu, làm giỗ.

“Làm giỗ” là cách gọi phổ biến thay cho “cúng giỗ”. Từ “cúng” thường được sử dụng bởi những người theo tôn giáo và tin vào việc thờ cúng tổ tiên. Tuy nhiên, việc tổ chức giỗ cho người thân đã khuất không nhất thiết phải đi kèm với các nghi lễ cúng bái.

Trong ngày giỗ, gia đình thường chuẩn bị mâm cỗ thịnh soạn để mời họ hàng, bạn bè thân thiết đến chung vui và tưởng nhớ người đã khuất. Ở các vùng quê, ngày giỗ còn là dịp để “trả nợ miệng,” tức là đáp lại những lời mời ăn uống trước đây. Quy mô của ngày giỗ có thể lớn hoặc nhỏ, tùy thuộc vào hoàn cảnh gia đình, số lượng con cháu và mối quan hệ với người đã mất. Giỗ cha mẹ, ông bà thường được tổ chức lớn hơn so với giỗ anh em, chú bác hoặc các bậc cao tằng tổ khảo, tỷ, những người thường chỉ được cúng cơm canh đơn giản.

Đôi khi, có những ngày giỗ đơn giản, được gọi là giỗ mọn, không mời khách mà chỉ cúng trong nhà và cùng nhau ăn uống. Tóm lại, ngày giỗ là ngày kỷ niệm người mất, với cỗ bàn và lễ cúng tùy theo điều kiện của mỗi gia đình.

Các Tên Gọi Khác Của Ngày Giỗ

Bên cạnh tên gọi “ngày giỗ”, chúng ta còn có những cách gọi khác, thể hiện sự khác biệt trong các giai đoạn và ý nghĩa của từng ngày. Dưới đây là một số tên gọi phổ biến:

• Kỵ nhật: Đây là tên gọi Hán Việt của ngày giỗ, chỉ ngày mất của người thân.
• Ngày mất: Cách gọi đơn giản, trực tiếp chỉ ngày một người qua đời.
• Ngày húy nhật: Tương tự như kỵ nhật, đây cũng là một cách gọi trang trọng, thường được sử dụng trong văn viết hoặc trong các gia đình có truyền thống Nho giáo.
• Ngày tiên thường (cáo giỗ): Là ngày trước ngày giỗ chính, con cháu báo cáo với Thổ công về việc tổ chức giỗ và mời hương hồn người khuất về dự lễ.
• Giỗ đầu (Tiểu Tường): Ngày kỷ niệm tròn một năm sau khi người thân qua đời, thường được tổ chức lớn vì nỗi đau còn mới.
• Giỗ hết (Đại Tường): Ngày giỗ tròn hai năm sau khi người thân qua đời, đánh dấu sự kết thúc của thời gian để tang.
• Cát kỵ (Giỗ thường): Từ năm thứ ba trở đi, ngày giỗ trở thành ngày giỗ thường, lễ cúng đơn giản hơn, không còn những nghi thức trang trọng như giỗ đầu và giỗ hết.
• Ngày dâng hương: Cách gọi thể hiện hành động tưởng nhớ người đã khuất bằng việc thắp hương.
• Ngày tưởng niệm: Cách gọi mang tính trang trọng, thường được sử dụng trong các văn bản hoặc sự kiện lớn.
• Ngày tế: Thường được sử dụng trong các nghi lễ cúng tế lớn, có tính chất trang trọng và tôn nghiêm hơn.

Ý Nghĩa Của Các Tên Gọi Khác Nhau

Mỗi tên gọi của ngày giỗ mang một ý nghĩa riêng, phản ánh các khía cạnh khác nhau của sự kiện này. “Kỵ nhật” và “húy nhật” thể hiện sự tôn kính và trang trọng đối với người đã khuất. “Ngày mất” là cách gọi trực tiếp, không hoa mỹ. “Tiên thường” nhấn mạnh vào sự chuẩn bị và lòng thành của con cháu. “Giỗ đầu” và “giỗ hết” đánh dấu các giai đoạn quan trọng trong quá trình tưởng nhớ và tiễn đưa người đã khuất. “Cát kỵ” thể hiện sự thanh thản và mong muốn người đã khuất được yên nghỉ ở thế giới bên kia.

Phong Tục Trong Các Ngày Giỗ Khác Nhau

Phong tục trong ngày giỗ cũng có sự khác biệt tùy theo từng giai đoạn. Vào ngày giỗ đầu, con cháu thường mặc đồ tang, mời phường kèn thổi nhạc và chuẩn bị đầy đủ đồ dùng cho người đã khuất như quần áo, giường màn, bát đĩa, xe cộ. Vào ngày giỗ hết, gia đình tổ chức cỗ bàn linh đình để thể hiện lòng hiếu thảo. Sau ngày này, con cháu sẽ làm lễ trừ phục để trở lại cuộc sống bình thường. Từ ngày giỗ thường trở đi, lễ cúng đơn giản hơn, không còn những nghi thức trang trọng.

Ngày tiên thường là ngày quan trọng để chuẩn bị cho ngày giỗ chính. Bàn thờ được dọn dẹp sạch sẽ, con cháu mang lễ đến nhà trưởng tộc để giúp chuẩn bị cỗ bàn.

Kết luận

Như vậy, ngày giỗ không chỉ có một tên gọi duy nhất mà còn có nhiều cách gọi khác nhau, mỗi tên gọi mang một ý nghĩa riêng và gắn liền với các phong tục, tập quán khác nhau. Việc hiểu rõ các tên gọi và ý nghĩa của chúng giúp chúng ta trân trọng hơn nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc. Đồng thời, đây cũng là dịp để mỗi người nhìn lại và suy ngẫm về đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, thể hiện lòng hiếu thảo và biết ơn đối với tổ tiên.

Nguồn: https://mncatlinhdd.edu.vn/ Tác giả: Nguyễn Lân dũng