Kinh Tế Số: Đặc Điểm Nổi Bật & Giải Pháp Phát Triển Tại Việt Nam (2025)

Kinh tế số, nền tảng của tương lai, đang định hình lại cách chúng ta giao dịch, sản xuất và tương tác. Vậy đặc điểm nổi bật của nền kinh tế thông tin là gì? Bài viết này mncatlinhdd.edu.vn sẽ đi sâu vào bản chất, vai trò, và các giải pháp để thúc đẩy kinh tế số tại Việt Nam.

Trong kỷ nguyên số, kinh tế số nổi lên như một cuộc cách mạng, vận hành dựa trên công nghệ số và các giao dịch điện tử. Sự phát triển này không chỉ thúc đẩy ngành công nghệ thông tin mà còn lan tỏa đến mọi lĩnh vực khác. Hiểu rõ về kinh tế số là chìa khóa để nắm bắt cơ hội và vượt qua thách thức trong bối cảnh mới.

1. Kinh Tế Số Là Gì?

Theo định nghĩa của nhóm cộng tác kinh tế số Oxford, kinh tế số là nền kinh tế vận hành chủ yếu dựa trên công nghệ số, đặc biệt là các giao dịch điện tử thông qua Internet. Nó bao gồm mọi lĩnh vực, từ công nghiệp, nông nghiệp đến dịch vụ, sản xuất, phân phối, tài chính, ngân hàng, và logistics.

Về bản chất, kinh tế số là mô hình tổ chức và phương thức hoạt động kinh tế dựa trên ứng dụng công nghệ số. Chúng ta dễ dàng nhận thấy sự hiện diện của nó qua các trang thương mại điện tử, quảng cáo trực tuyến, ứng dụng đặt đồ ăn, vận chuyển, giao nhận,… Tất cả đều tích hợp công nghệ số để nâng cao trải nghiệm người dùng. Ở tầm vĩ mô, kinh tế số đóng góp vào sự hội nhập của doanh nghiệp Việt Nam vào chuỗi giá trị toàn cầu, tạo ra giá trị kinh tế lớn, thúc đẩy sự phát triển đất nước.

2. Đặc Điểm Của Kinh Tế Số

Điểm nổi bật kinh tế thông tin nằm ở khả năng xử lý thông tin vượt trội. Kinh tế số vận hành dựa trên ba quá trình chính:

• Xử lý vật liệu
• Xử lý năng lượng
• Xử lý thông tin

Trong đó, xử lý thông tin đóng vai trò then chốt và dễ số hóa nhất. Nhờ Internet và công nghệ thông tin, tính kết nối giữa các chủ thể và chu trình kinh tế được tăng cường, giúp kết nối nguồn lực, loại bỏ khâu trung gian, và mở rộng cơ hội tiếp cận chuỗi giá trị toàn cầu. Khả năng kết nối qua thiết bị di động và tiếp cận cơ sở dữ liệu lớn nhân lên sức mạnh xử lý thông tin nhờ vào các đột phá công nghệ.

3. Vai Trò Của Kinh Tế Số

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã và đang thay đổi căn bản kinh tế, xã hội toàn cầu. Internet và công nghệ kỹ thuật số tạo ra cơ hội cho giới trẻ tham gia vào thị trường kinh tế số, nơi rào cản thị trường thấp hơn, khả năng tiếp cận và chia sẻ thông tin, kiến thức được mở rộng, tạo điều kiện hợp tác trong các dự án sản xuất.

Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia có tốc độ phát triển kinh tế số khá nhanh trong khu vực ASEAN. Hạ tầng viễn thông và công nghệ thông tin phủ sóng rộng, mật độ người dùng cao. Đến cuối năm 2020, các nhà mạng lớn như Viettel, VNPT và Mobifone đã thử nghiệm kinh doanh dịch vụ 5G, đưa Việt Nam vào nhóm tiên phong tiếp cận công nghệ này, góp phần thúc đẩy kinh tế số. Quan trọng hơn, Việt Nam dần làm chủ và sản xuất thiết bị 5G, một bước tiến chiến lược trong phát triển viễn thông.

Thực tế cho thấy, kinh tế số mang lại nhiều lợi thế cho các tập đoàn lớn như Google, Apple, Amazon, Microsoft hay Alibaba. Những ưu điểm nổi bật bao gồm:

• Tăng trưởng thương mại điện tử
• Thúc đẩy sử dụng Internet
• Phát triển hệ thống hàng hóa và dịch vụ kinh tế số

Ngoài ra, kinh tế số còn đảm bảo tính minh bạch, giảm thiểu tham nhũng thông qua các hoạt động trực tuyến, giúp kiểm soát nền kinh tế hiệu quả hơn.

Đối với Việt Nam, kinh tế số đóng góp vào sự hội nhập của doanh nghiệp vào chuỗi công nghệ toàn cầu. Các doanh nghiệp cần đổi mới quy trình sản xuất – kinh doanh theo mô hình hệ sinh thái, liên kết từ sản xuất đến tiêu dùng, tăng năng suất và hiệu quả lao động. Nền tảng công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) là hạt nhân của chuyển đổi số, giúp Việt Nam vượt qua bẫy thu nhập trung bình và phát triển nhanh chóng, bền vững.

4. Giải Pháp Phát Triển Kinh Tế Số Ở Việt Nam

Để thúc đẩy phát triển kinh tế số, Việt Nam cần chú trọng các giải pháp sau:

Thứ nhất, quán triệt và thực hiện tốt quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước về chủ động tham gia cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, thúc đẩy doanh nghiệp thông minh, phát triển kinh tế số trong toàn hệ thống chính trị và doanh nghiệp. Cần đổi mới tư duy, tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận và hoạt động trong môi trường kinh tế số. Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về vai trò của kinh tế số trong đời sống kinh tế – xã hội.

Thứ hai, xây dựng và hoàn thiện khung khổ pháp lý, cơ chế, chính sách tạo điều kiện thúc đẩy và hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, chuyển đổi và phát triển trong nền kinh tế số. Nhà nước cần tạo môi trường thuận lợi và ban hành chính sách khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi sang doanh nghiệp thông minh, doanh nghiệp khởi nghiệp. Xây dựng Chiến lược quốc gia về phát triển doanh nghiệp công nghệ, ưu tiên phát triển doanh nghiệp công nghệ số thiết kế, sáng tạo và sản xuất tại Việt Nam.

Thứ ba, đẩy mạnh phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế – xã hội để đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế số. Xây dựng và phát triển Chính phủ điện tử với hạ tầng công nghệ thông minh. Hình thành chính quyền điện tử mạnh mẽ, thủ tục hành chính gọn nhẹ, nhanh chóng, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi. Xây dựng đồng bộ hạ tầng dữ liệu quốc gia, hình thành hệ thống trung tâm dữ liệu quốc gia, kết nối đồng bộ và thống nhất. Xây dựng cơ sở dữ liệu số của Chính phủ và chính quyền các cấp, tạo điều kiện để mọi công dân, nhất là doanh nghiệp có thể truy cập và sử dụng.

Thứ tư, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực cho nền kinh tế số. Sự thiếu hụt nguồn nhân lực công nghệ thông tin là một trong những thách thức lớn đối với sự phát triển kinh tế số của Việt Nam.

Thứ năm, chú trọng bảo vệ an ninh kinh tế, an ninh thông tin, an ninh mạng. Bảo đảm an ninh thông tin, an ninh mạng không chỉ ở cấp quốc gia mà còn ở từng cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, nhất là hệ thống tài chính – tiền tệ và các cơ quan chính phủ được số hóa.

Kết luận

Kinh tế số mang đến cơ hội to lớn cho sự phát triển của Việt Nam. Để tận dụng tối đa tiềm năng này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, doanh nghiệp và người dân, cùng với các giải pháp đồng bộ và hiệu quả.