Huyết thanh kháng dại là gì? [Giải đáp A-Z từ chuyên gia]

Huyết thanh kháng dại là gì? (5 điểm) – Giải đáp từ chuyên gia

Bệnh dại là một bệnh nhiễm virus cấp tính, gây viêm não tủy và có thể dẫn đến tử vong. Virus dại lây truyền từ động vật sang người, chủ yếu qua vết cắn, cào hoặc liếm lên vùng da bị tổn thương. Chính vì vậy, việc hiểu rõ về các biện pháp phòng ngừa và điều trị sau phơi nhiễm, đặc biệt là huyết thanh kháng dại, là vô cùng quan trọng. Vậy, huyết thanh kháng dại là gì và nó đóng vai trò như thế nào trong việc bảo vệ chúng ta khỏi căn bệnh nguy hiểm này?

Huyết thanh kháng dại: “Cứu tinh” sau phơi nhiễm

Huyết thanh kháng dại là một chế phẩm sinh học chứa các kháng thể đặc hiệu chống lại virus dại. Được sử dụng để điều trị dự phòng bệnh dại sau khi bị phơi nhiễm (ví dụ: bị chó, mèo cắn), huyết thanh này giúp cung cấp một lượng kháng thể thụ động, hỗ trợ cơ thể chống lại sự xâm nhập và lây lan của virus dại trong giai đoạn sớm.

Thành phần và nguồn gốc của huyết thanh kháng dại

Hiện nay có hai loại huyết thanh kháng dại chính:

• Globulin miễn dịch kháng dại (RIG – Human Rabies Immune Globulin): Được điều chế từ huyết tương của người khỏe mạnh đã được tiêm phòng vắc-xin dại. Loại huyết thanh này có độ an toàn cao, ít gây tác dụng phụ.
• Huyết thanh kháng dại nguồn gốc ngựa (ERIG – Equine Rabies Immune Globulin): Chứa kháng thể kháng dại tinh chế từ huyết thanh ngựa. Loại này có giá thành rẻ hơn, nhưng có nguy cơ gây phản ứng dị ứng cao hơn. Tại Việt Nam, huyết thanh kháng dại SAR do Viện vắc xin và sinh phẩm y tế Nha Trang sản xuất là một ví dụ điển hình, có nguồn gốc từ ngựa.

Cơ chế tác dụng: “Lá chắn” bảo vệ cơ thể

Vai trò của huyết thanh kháng dại là tạo ra miễn dịch thụ động một cách nhanh chóng. Các kháng thể trong huyết thanh sẽ trung hòa virus dại tại vết thương và ngăn chặn sự lan truyền của virus lên hệ thần kinh trung ương. Điều này giúp “câu giờ” cho cơ thể, cho phép hệ miễn dịch chủ động sản xuất kháng thể thông qua việc tiêm vắc-xin phòng dại.

Khi nào cần sử dụng huyết thanh kháng dại?

Theo hướng dẫn của Bộ Y tế, huyết thanh kháng dại được chỉ định trong các trường hợp sau:

• Bị động vật ( chó, mèo, v.v.) đã xác định hoặc nghi ngờ mắc bệnh dại cắn, cào rách da.
• Niêm mạc (mắt, miệng, bộ phận sinh dục) bị dính nước dãi của động vật nghi dại.
• Da bị trầy xước, chảy máu bị động vật nghi dại liếm.

Lưu ý: Huyết thanh kháng dại chỉ có hiệu quả khi được tiêm sớm, tốt nhất là trong vòng 7 ngày sau khi phơi nhiễm.

Chống chỉ định và thận trọng khi sử dụng

Huyết thanh kháng dại chống chỉ định trong các trường hợp sau:

• Người có tiền sử dị ứng với các thành phần của huyết thanh, đặc biệt là protein ngựa (đối với ERIG).
• Người có hệ miễn dịch suy giảm.

Cần thận trọng khi sử dụng huyết thanh kháng dại cho người có tiền sử dị ứng hoặc rối loạn đông máu.

Sử dụng huyết thanh kháng dại đúng cách

Liều dùng và đường tiêm

Liều dùng huyết thanh kháng dại thường là 40 IU/kg cân nặng, tiêm bắp. Đối với các vết thương lớn, nên tiêm một phần huyết thanh xung quanh vết thương để trung hòa virus tại chỗ.

Các bước thực hiện

1. Thử phản ứng mẫn cảm: Bắt buộc phải thử phản ứng mẫn cảm trước khi tiêm huyết thanh kháng dại để phát hiện nguy cơ dị ứng.
2. Tiêm huyết thanh: Tiêm bắp với liều lượng đã tính toán.
3. Theo dõi sau tiêm: Theo dõi người bệnh ít nhất 30 phút sau tiêm để phát hiện và xử trí kịp thời các phản ứng dị ứng.
4. Tiêm vắc-xin phòng dại: Huyết thanh kháng dại luôn được sử dụng kết hợp với vắc-xin phòng dại để tạo miễn dịch chủ động lâu dài.

Lưu ý quan trọng

• Không tiêm huyết thanh kháng dại vào tĩnh mạch.
• Không trộn lẫn huyết thanh kháng dại và vắc-xin phòng dại trong cùng một bơm tiêm.
• Nếu không thể tiêm huyết thanh kháng dại trong ngày đầu tiên sau phơi nhiễm, vẫn có thể tiêm trong vòng 7 ngày sau đó. Tuy nhiên, sau 7 ngày, hiệu quả của huyết thanh sẽ giảm đi đáng kể.

Tác dụng phụ có thể xảy ra

Một số tác dụng phụ có thể xảy ra sau khi tiêm huyết thanh kháng dại bao gồm:

• Tại chỗ: Đau, sưng, đỏ tại vị trí tiêm.
• Toàn thân: Sốt nhẹ, nổi mề đay, ngứa, đau khớp.
• Hiếm gặp: Sốc phản vệ, viêm thận, hội chứng thận hư.

Nếu gặp bất kỳ tác dụng phụ nào, cần thông báo ngay cho bác sĩ để được xử trí kịp thời.

Tóm lại: Huyết thanh kháng dại – “vũ khí” quan trọng trong phòng chống bệnh dại

Huyết thanh kháng dại đóng vai trò then chốt trong việc ngăn chặn sự phát triển của bệnh dại sau phơi nhiễm. Việc sử dụng huyết thanh kháng dại kết hợp với vắc-xin phòng dại, tuân thủ đúng phác đồ điều trị và chỉ định của bác sĩ là yếu tố quyết định để bảo vệ sức khỏe và tính mạng của bạn. Hãy chủ động tìm hiểu thông tin và tham khảo ý kiến của các chuyên gia y tế để có những quyết định đúng đắn nhất.

Nguồn: https://mncatlinhdd.edu.vn/ Tác giả: Nguyễn Lân dũng