Table of Contents
Trong lĩnh vực xuất nhập khẩu, FOB (Free On Board) là một thuật ngữ quen thuộc. Việc hiểu rõ bản chất của FOB sẽ giúp doanh nghiệp lựa chọn hình thức giao hàng phù hợp, tối ưu chi phí và giảm thiểu rủi ro. Vậy chính xác thì FOB là gì? Trách nhiệm của các bên trong hợp đồng FOB được quy định như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.
1. Định Nghĩa FOB (Free On Board)
FOB (Free On Board), hay còn gọi là “Giao Lên Tàu,” là một điều khoản giao hàng quan trọng trong Incoterms (International Commercial Terms – Các điều khoản thương mại quốc tế). Incoterms quy định rõ trách nhiệm, chi phí và rủi ro giữa người mua và người bán trong các giao dịch thương mại quốc tế.
Theo điều kiện FOB, người bán có trách nhiệm giao hàng lên tàu tại cảng xếp hàng chỉ định. Rủi ro và chi phí liên quan đến hàng hóa sẽ chuyển giao cho người mua ngay khi hàng đã được xếp lên boong tàu.
Điểm mấu chốt cần nhớ: Trách nhiệm của người bán kết thúc khi hàng hóa đã an toàn trên tàu tại cảng xếp hàng. Mọi rủi ro và chi phí phát sinh sau thời điểm này thuộc về người mua.
Lan can tàu được xem là “điểm chuyển giao rủi ro” trong điều kiện FOB. Trong quá trình vận chuyển quốc tế, hàng hóa có thể gặp phải nhiều rủi ro như thời tiết xấu, tai nạn hoặc thậm chí là cướp biển. Theo điều kiện FOB, người bán không chịu trách nhiệm cho những rủi ro này. Do đó, người mua nên mua bảo hiểm hàng hóa để phòng ngừa các sự cố có thể xảy ra.
Các thuật ngữ liên quan đến điều kiện giao hàng FOB bạn cần nắm rõ:
- FOB Shipping Point (FOB điểm giao hàng): Quyền sở hữu và trách nhiệm đối với lô hàng được chuyển từ người bán sang người mua ngay khi hàng hóa được xếp lên tàu tại cảng đi.
- FOB Destination (FOB điểm đến): Quyền sở hữu và trách nhiệm chỉ chuyển giao khi hàng hóa được giao đến địa điểm chỉ định trong hợp đồng.
2. Giá FOB Bao Gồm Những Chi Phí Gì?
Giá FOB (Free on Board) là giá tại cửa khẩu của nước người bán. Điều này có nghĩa là giá FOB đã bao gồm các chi phí vận chuyển hàng hóa ra cảng, thuế xuất khẩu và các chi phí thủ tục xuất khẩu liên quan.
Lưu ý quan trọng: Giá FOB không bao gồm chi phí vận chuyển hàng hóa bằng đường biển hoặc chi phí bảo hiểm đường biển.
Công thức tính giá FOB:
Giá FOB = Giá hàng hóa thành phẩm + Phí nâng hạ container + Phí kéo container nội địa + Phí mở tờ khai hải quan + Phí xin giấy chứng nhận xuất xứ (nếu có) + Phí kẹp chì + Phí hun trùng kiểm dịch.
Ví dụ minh họa:
Doanh nghiệp của bạn mua hàng từ cảng Singapore và nhập khẩu về Việt Nam thông qua cảng Đà Nẵng theo điều kiện FOB. Trong trường hợp này, doanh nghiệp của bạn sẽ chịu trách nhiệm thanh toán chi phí vận chuyển hàng hóa từ cảng Singapore đến cảng Đà Nẵng, đồng thời mua bảo hiểm cho lô hàng trong quá trình vận chuyển.
Trong hợp đồng thương mại, cần nêu rõ:
- FOB + Tên cảng xếp hàng (Ví dụ: FOB Cát Lái, Việt Nam)
| Người bán | Người mua | |
|---|---|---|
| Trách nhiệm | Giao hàng lên tàu tại cảng quy định. Chịu mọi chi phí, tổn thất, rủi ro trước khi hàng được xếp lên tàu. Thông quan xuất khẩu, cung cấp giấy phép XK và trả thuế. Chuyển giao hóa đơn thương mại và các chứng từ liên quan. Thông báo cho người mua là hàng đã lên tàu. | Thanh toán tiền hàng. Chịu mọi chi phí, tổn thất, rủi ro khi hàng đã xếp lên tàu. Chịu chi phí vận chuyển hàng hóa bằng đường biển. Mua bảo hiểm hàng hóa. Thông quan nhập khẩu và trả thuế. |
3. Trách Nhiệm Của Người Mua và Người Bán Trong Hợp Đồng FOB
Incoterms 2010 (hoặc phiên bản mới nhất) quy định chi tiết trách nhiệm của người mua và người bán trong hợp đồng FOB. Dưới đây là bảng tóm tắt:
| Trách nhiệm | Diễn giải |
|---|---|
| a. Nghĩa vụ thanh toán | Người bán giao hàng lên tàu tại cảng, cung cấp hóa đơn thương mại hoặc chứng từ điện tử tương đương và vận đơn đường biển làm bằng chứng giao hàng. Người mua thanh toán toàn bộ chi phí tiền hàng theo hợp đồng. |
| b. Giấy phép và thủ tục | Người bán làm thủ tục xuất khẩu, cung cấp giấy phép xuất khẩu để lô hàng đủ điều kiện xuất đi. Người mua chuẩn bị giấy phép nhập khẩu, hoàn tất thủ tục hải quan theo quy định pháp luật để đảm bảo lô hàng được phép nhập khẩu. |
| c. Hợp đồng vận chuyển và bảo hiểm | Người bán chịu chi phí và rủi ro vận chuyển lô hàng từ kho nội địa đến cảng. Chi phí và rủi ro này kết thúc và chuyển giao cho người mua sau khi hàng được đưa lên tàu. Người mua thanh toán chi phí vận chuyển hàng từ cảng đi chỉ định đến cảng đến cuối cùng (kho nội địa hoặc cảng dỡ hàng, tùy thỏa thuận). Người mua không bắt buộc phải mua bảo hiểm nếu không muốn. |
| d. Giao hàng | Hàng hóa được người bán vận chuyển từ cảng xuất chỉ định và chịu chi phí cho việc đưa lô hàng lên tàu. Người mua nhận hàng thuộc quyền sở hữu của mình ngay sau khi lô hàng đã được bốc lên tại cảng đến. |
| e. Chuyển giao rủi ro | Sau khi hàng được đưa lên boong tàu, toàn bộ chi phí được chuyển giao từ người bán sang người mua. Người mua nhận những rủi ro được chuyển giao từ bên người bán sau khi hàng được đưa qua lan can tàu, bao gồm cả mất mát trong quá trình vận chuyển. |
| f. Cước phí | Người bán chi trả toàn bộ chi phí cho đến khi hàng được đặt lên boong tàu, bao gồm chi phí khai hải quan, thuế,… Người mua trả cước vận chuyển lô hàng tính từ lúc hàng được đặt lên boong. |
| g. Thông tin người mua | Người bán thông báo hàng đã được chuyển giao qua lan can tàu hoàn toàn. Người mua cần thông báo hàng đã được chất lên tàu và cung cấp thông tin về tên tàu, cảng chỉ định. |
| h. Bằng chứng giao hàng | Người bán cung cấp cho người mua chứng từ vận tải giao hàng từ kho ra cảng để làm bằng chứng về việc giao hàng. Người mua cung cấp bằng chứng vận chuyển hàng hóa cho người bán, phổ biến nhất chính là vận đơn. |
| i. Kiểm tra – Đóng gói – Ký hiệu hàng hóa | Người bán chi trả toàn bộ chi phí cho việc kiểm tra và quản lý chất lượng lô hàng. Cần thông báo cho người mua trong trường hợp hàng được đóng gói đặc biệt. Người mua chịu mọi chi phí phát sinh nếu lô hàng được hải quan của nước xuất khẩu kiểm tra. |
| k. Nghĩa vụ, trách nhiệm khác | Người bán hỗ trợ những thông tin và chứng từ cần thiết để đảm bảo việc vận chuyển và giao hàng tới điểm đích. Người mua trả tất cả chi phí phát sinh để có được những chứng từ liên quan. |
4. Phân Biệt FOB và CIF
FOB và CIF đều là các điều khoản quan trọng trong Incoterms, nhưng có sự khác biệt cơ bản:
Điểm giống nhau:
- Cả FOB và CIF đều là các điều khoản trong Incoterms.
- Cảng xếp hàng là điểm chuyển giao rủi ro giữa người mua và người bán.
- Người bán làm thủ tục hải quan xuất khẩu, người mua làm thủ tục nhập khẩu.
Điểm khác nhau:
| FOB | CIF | |
|---|---|---|
| Khai báo | Được khai báo cùng tên cảng xếp hàng. | Được khai báo cùng cảng đích. |
| Nội dung | Quy định về giao hàng lên tàu. | Quy định về tiền hàng, cước phí và bảo hiểm. |
| Nghĩa vụ | Người bán không có nghĩa vụ book tàu, người mua phải book tàu. | Người bán sẽ tìm đơn vị vận chuyển. |
| Chuyển giao | Điểm chuyển giao rủi ro và chi phí: Tại cảng xếp. Điểm chuyển giao rủi ro: Tại cảng xếp. Điểm chuyển giao chi phí: Tại cảng dỡ. | Điểm chuyển giao rủi ro: Tại cảng xếp. Điểm chuyển giao chi phí: tại cảng dỡ. |
FOB là một điều khoản phổ biến và không ngừng được cải tiến để phù hợp hơn với mục đích của các doanh nghiệp xuất nhập khẩu.
Kết luận
Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn hiểu rõ “FOB là gì” cũng như trách nhiệm của các bên khi lựa chọn điều khoản này trong giao dịch thương mại quốc tế. Nắm vững kiến thức về FOB sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình xuất nhập khẩu, giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào khác, đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi để được tư vấn chi tiết!
Giáo sư Nguyễn Lân Dũng là một trong những nhà khoa học hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực vi sinh vật học, với hơn 50 năm cống hiến cho giáo dục và nghiên cứu (Wiki). Ông là con trai của Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Lân, xuất thân từ một gia đình nổi tiếng hiếu học. Trong sự nghiệp của mình, Giáo sư đã đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng như Chủ tịch Hội các ngành Sinh học Việt Nam, Đại biểu Quốc hội và được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân vào năm 2010.