Chủ nghĩa xã hội khoa học, một bộ phận cấu thành nên hệ tư tưởng Mác-Lênin, đóng vai trò quan trọng trong việc trang bị lý luận và phương pháp luận khoa học cho quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. Vậy, đối tượng nghiên cứu của chủ nghĩa xã hội khoa học là gì? Bài viết này sẽ làm rõ vấn đề đó, đồng thời đề cập đến hệ phương pháp nghiên cứu và ý nghĩa của việc học tập môn học này.
Đối tượng nghiên cứu của Chủ nghĩa xã hội khoa học
Theo Đề cương môn học Chủ nghĩa xã hội khoa học trình độ Đại học (Quyết định 34/2003/QĐ-BGDĐT), đối tượng nghiên cứu của chủ nghĩa xã hội khoa học tập trung vào:
- Những quy luật và vấn đề mang tính quy luật chính trị – xã hội của quá trình phát sinh, hình thành và phát triển của hình thái kinh tế – xã hội cộng sản chủ nghĩa. Điều này bao gồm việc phân tích các yếu tố kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội tác động đến sự vận động của xã hội theo hướng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản.
- Những vấn đề mang tính nguyên tắc cơ bản, điều kiện, hình thức và phương pháp của Đảng Cộng sản và giai cấp công nhân trong quá trình lãnh đạo thực hiện cách mạng xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản. Nghiên cứu này bao gồm việc xem xét vai trò lãnh đạo của Đảng, các chính sách, chiến lược phát triển kinh tế – xã hội, cũng như các phương thức tổ chức và vận động quần chúng tham gia vào công cuộc xây dựng xã hội mới.
Nói cách khác, phạm vi nghiên cứu của CNXH khoa học bao quát những vấn đề cốt lõi, từ lý luận đến thực tiễn, liên quan đến con đường đi lên chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản, đặc biệt là vai trò của giai cấp công nhân và Đảng Cộng sản trong quá trình đó.
Hệ phương pháp nghiên cứu của Chủ nghĩa xã hội khoa học
Để làm sáng tỏ đối tượng nghiên cứu phức tạp của mình, chủ nghĩa xã hội khoa học sử dụng một hệ phương pháp luận đa dạng, bao gồm:
- Cơ sở lý luận và phương pháp luận chung:
- Phép biện chứng duy vật và lý luận nhận thức của chủ nghĩa duy vật biện chứng: Đây là nền tảng triết học, giúp phân tích các hiện tượng xã hội trong sự vận động và biến đổi không ngừng, đồng thời xem xét mối liên hệ biện chứng giữa các yếu tố khác nhau.
- Học thuyết hình thái kinh tế – xã hội, quan niệm giai cấp và đấu tranh giai cấp của chủ nghĩa duy vật lịch sử: Phương pháp này cho phép nghiên cứu sự phát triển của xã hội loài người thông qua các hình thái kinh tế – xã hội khác nhau, đồng thời nhấn mạnh vai trò của đấu tranh giai cấp trong tiến trình lịch sử.
- Phương pháp nghiên cứu đặc thù của chủ nghĩa xã hội khoa học: Các phương pháp này tập trung vào việc phân tích các vấn đề chính trị – xã hội cụ thể, như phương pháp điều tra xã hội học, phương pháp phân tích chính sách, v.v.
- Các phương pháp liên ngành: Chủ nghĩa xã hội khoa học cũng sử dụng các phương pháp nghiên cứu từ các ngành khoa học khác, như kinh tế học, xã hội học, luật học, v.v., để có cái nhìn toàn diện và sâu sắc hơn về đối tượng nghiên cứu.
Ý nghĩa của việc học tập Chủ nghĩa xã hội khoa học
Việc học tập chủ nghĩa xã hội khoa học mang lại nhiều ý nghĩa quan trọng:
- Nâng cao nhận thức khoa học về chủ nghĩa xã hội: Giúp người học hiểu rõ bản chất, quy luật và triển vọng của chủ nghĩa xã hội, từ đó có cơ sở lý luận vững chắc để tham gia vào công cuộc xây dựng xã hội mới.
- Xây dựng và củng cố niềm tin, lý tưởng cộng sản chủ nghĩa: Trang bị cho người học niềm tin vào mục tiêu cao đẹp của chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản, đồng thời tạo động lực để phấn đấu vì lý tưởng đó.
- Vận dụng vào hoạt động thực tiễn: Cung cấp cho người học những kiến thức và kỹ năng cần thiết để tham gia vào các hoạt động thực tiễn, như học tập, rèn luyện, lao động sản xuất, và sinh hoạt xã hội, góp phần vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội.
- Cảnh giác và đấu tranh với những biểu hiện sai lệch và thù địch: Giúp người học nhận diện và phê phán những luận điệu xuyên tạc, chống phá chủ nghĩa xã hội, bảo vệ lợi ích của nhân dân và dân tộc.
Tóm lại, việc nghiên cứu và học tập chủ nghĩa xã hội khoa học là vô cùng cần thiết để hiểu rõ con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, đồng thời góp phần xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Giáo sư Nguyễn Lân Dũng là một trong những nhà khoa học hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực vi sinh vật học, với hơn 50 năm cống hiến cho giáo dục và nghiên cứu (Wiki). Ông là con trai của Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Lân, xuất thân từ một gia đình nổi tiếng hiếu học. Trong sự nghiệp của mình, Giáo sư đã đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng như Chủ tịch Hội các ngành Sinh học Việt Nam, Đại biểu Quốc hội và được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân vào năm 2010.