Địa Tô Theo C.Mác: Giải Mã Bản Chất và Ứng Dụng Tại Việt Nam

C.Mác, nhà kinh tế chính trị và triết học vĩ đại người Đức, sinh ngày 5/5/1818 và qua đời ngày 14/3/1883, đã để lại những học thuyết có ảnh hưởng sâu rộng đến thế giới. Trong số đó, học thuyết về giá trị thặng dư và địa tô, được trình bày trong bộ Tư bản, vẫn giữ nguyên giá trị thời sự. Vậy, bản chất của địa tô trong chủ nghĩa tư bản là gì?

Địa Tô Tư Bản Chủ Nghĩa: Bản Chất và Đặc Điểm

Khi nghiên cứu về địa tô, C.Mác tập trung vào địa tô nông nghiệp trong các nước tư bản phát triển. Ông chỉ rõ rằng mức địa tô không phải do người hưởng địa tô quyết định mà do sự phát triển của xã hội. Địa tô tư bản chủ nghĩa dựa trên quan hệ kinh tế giữa địa chủ với tư bản và giữa tư bản với lao động làm thuê, khác với địa tô phong kiến dựa trên cưỡng bức siêu kinh tế.

Địa tô tư bản chủ nghĩa là một phần giá trị thặng dư do công nhân nông nghiệp tạo ra, sau khi trừ đi lợi nhuận bình quân của nhà tư bản. Nói cách khác, địa tô tư bản chủ nghĩa là phần lợi nhuận siêu ngạch, ngoài lợi nhuận bình quân. Nó phản ánh quan hệ giữa địa chủ, tư bản kinh doanh nông nghiệp và lao động làm thuê trong việc chia nhau giá trị thặng dư. Như vậy, địa tô gắn liền với quyền sở hữu ruộng đất.

Các Hình Thái Địa Tô Cơ Bản

C.Mác đã chỉ ra hai hình thái cơ bản của địa tô là địa tô chênh lệch và địa tô tuyệt đối.

• Địa tô chênh lệch: Là lợi nhuận siêu ngạch dôi ra ngoài lợi nhuận bình quân, hình thành trên những ruộng đất có điều kiện kinh doanh trung bình và thuận lợi. Địa tô chênh lệch có hai hình thái:
  • Địa tô chênh lệch 1: Thu được trên những ruộng đất khác nhau về độ phì nhiêu hoặc vị trí.
  • Địa tô chênh lệch 2: Kết quả của năng suất khác nhau của những lần đầu tư nối tiếp nhau trên cùng một thửa đất (thâm canh).
• Địa tô tuyệt đối: Phát sinh do độc quyền tư hữu ruộng đất. Bất cứ ai muốn sử dụng ruộng đất thuộc độc quyền tư hữu đều phải nộp địa tô cho chủ sở hữu, không kể độ phì và vị trí. Địa tô tuyệt đối hình thành nhờ cấu thành hữu cơ tư bản trong nông nghiệp thấp, làm cho giá trị thị trường của nông sản cao hơn giá cả sản xuất; nông nghiệp không tham gia bình quân hóa tỷ suất lợi nhuận chung.

Bên cạnh đó, C.Mác đề cập đến địa tô đất xây dựng, địa tô hầm mỏ, đồng thời khẳng định: “Giá cả ruộng đất chẳng qua chỉ là địa tô tư bản hóa” và vạch rõ giá cả ruộng đất là do các quan hệ sản xuất của phương thức sản xuất tư bản sinh ra. Công thức tính giá cả ruộng đất được C.Mác đưa ra là:

Giá cả ruộng đất = Địa tô / Tỷ suất lợi tức tiền gửi ngân hàng

Vận Dụng Lý Luận Địa Tô Của C.Mác Ở Việt Nam

Lý luận địa tô tư bản chủ nghĩa của C.Mác không chỉ rõ bản chất quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa trong nông nghiệp mà còn là cơ sở khoa học để Đảng, Nhà nước ta ban hành Luật Đất đai, xây dựng các chính sách kinh tế liên quan đến thuế, đến điều tiết địa tô, nhằm kết hợp hài hòa các lợi ích, khuyến khích thâm canh, sử dụng đất đai tiết kiệm.

Nghiên cứu về các hình thức địa tô của C.Mác, nhất là địa tô chênh lệch, là cơ sở lý luận để Đảng, Nhà nước ban hành chính sách giá đất đối với kinh doanh, dịch vụ; với xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội, quốc phòng và an ninh. Đồng thời, nghiên cứu lý luận địa tô tư bản chủ nghĩa của C.Mác cung cấp cơ sở khoa họa để nhận thức chế độ sở hữu toàn dân về đất đai là sự thống nhất và là sự tách rời tương đối quyền sở hữu và quyền sử dụng đất đai thể hiện ở Luật đất đai.

Thể Chế Hóa Quyền Sở Hữu và Sử Dụng Đất Đai

Các quy định về quyền sở hữu và sử dụng đất đai trong Luật Đất đai qua các thời kỳ:

• Luật Đất đai năm 1987: Đất đai thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước thống nhất quản lý. Nhà nước giao đất cho các tổ chức và cá nhân để sử dụng ổn định, lâu dài.
• Luật Đất đai năm 2003: Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu. Nhà nước trao quyền sử dụng đất cho người sử dụng đất thông qua hình thức giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất.
• Luật Đất đai năm 2013: Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Nhà nước trao quyền sử dụng đất cho người sử dụng đất theo quy định của Luật này.
• Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi): Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Quyền sử dụng đất là một loại tài sản và hàng hóa đặc biệt nhưng không phải là quyền sở hữu.

Các Nghị Quyết Về Quản Lý Đất Đai

Đảng ta đã ban hành nhiều nghị quyết về quản lý đất đai, cụ thể:

• Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá IX về tiếp tục đổi mới chính sách, pháp luật về đất đai trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
• Nghị quyết số 19-NQ/TW, ngày 31/10/2012, Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về tiếp tục đổi mới chính sách, pháp luật về đất đai.
• Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 16/6/2022 Hội nghị lần thứ 5, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về “tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao”.

Giải Pháp Quản Lý Đất Đai Hiệu Quả

Để quản lý và khai thác có hiệu quả nguồn tài nguyên đất đai, Đảng ta đã đề ra những giải pháp thực hiện:

1. Thống nhất nhận thức trong cán bộ, đảng viên và nhân dân về quản lý và sử dụng đất trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
2. Hoàn thiện thể chế, chính sách quản lý và sử dụng đất đồng bộ với thể chế phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
3. Đẩy mạnh cải cách hành chính, chuyển đổi số và nâng cao năng lực quản lý nhà nước về đất đai.
4. Đổi mới, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm; giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai; siết chặt kỷ luật, kỷ cương, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
5. Tập trung giải quyết cơ bản những hạn chế, khuyết điểm, vướng mắc kéo dài liên quan đến quản lý và sử dụng đất.
6. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; các tổ chức chính trị – xã hội và nhân dân trong quản lý và sử dụng đất.

Kết Luận

Nghiên cứu lý luận địa tô tư bản chủ nghĩa của C.Mác là cơ sở khoa học, cơ sở lý luận để Đảng và Nhà nước ban hành Luật đất đai, xây dựng chính sách về thuế đất trong nông nghiệp, xây dựng khung giá khi chuyển nhượng quyền sử dụng đất, cho thuê… là cơ sở để giao khoán ruộng đất lâu dài cho các hộ nông dân, khuyến khích họ đầu tư thâm canh, phát triển một nền nông nghiệp hàng hóa bền vững.