Biện Pháp Khẩn Cấp Tạm Thời: Bảo Vệ Quyền Lợi Trong Tố Tụng Dân Sự

Quyền Yêu cầu Áp dụng Biện pháp Khẩn cấp Tạm thời

Trong quá trình giải quyết vụ án

Theo Khoản 1 Điều 111 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 và Điều 2 Nghị quyết số 02/2020/NQ-HĐTP, đương sự có quyền yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời khi có một trong các căn cứ sau:

• Giải quyết yêu cầu cấp bách: Để giải quyết ngay các yêu cầu cấp bách liên quan trực tiếp đến vụ án, nếu chậm trễ sẽ ảnh hưởng xấu đến đời sống, tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của đương sự.
• Thu thập, bảo vệ chứng cứ: Khi đương sự cản trở việc thu thập chứng cứ, hoặc chứng cứ đang bị tiêu hủy, có nguy cơ bị tiêu hủy hoặc sau này khó thu thập được.
• Bảo toàn tình trạng hiện có: Để tránh gây thiệt hại không thể khắc phục được cho mối quan hệ, đối tượng liên quan trực tiếp đến vụ án.
• Đảm bảo việc giải quyết vụ án hoặc thi hành án: Để làm chắc chắn các căn cứ giải quyết vụ án và các điều kiện thi hành án sau này.

Ví dụ: Trong một vụ tranh chấp quyền sử dụng đất, một bên có hành vi xây dựng trái phép trên phần đất đang tranh chấp. Bên còn lại có quyền yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời “cấm thay đổi hiện trạng tài sản đang tranh chấp” để ngăn chặn việc xây dựng tiếp tục, tránh gây thiệt hại không thể khắc phục.

Trong trường hợp khẩn cấp

Theo Khoản 2 Điều 111 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 và Điều 3 Nghị quyết số 02/2020/NQ-HĐTP, trong tình thế khẩn cấp, cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời đồng thời với việc nộp đơn khởi kiện khi:

• Tình thế khẩn cấp: Cần giải quyết ngay, không chậm trễ.
• Bảo vệ chứng cứ: Chứng cứ đang bị tiêu hủy, có nguy cơ bị tiêu hủy hoặc sau này khó thu thập.
• Ngăn chặn hậu quả nghiêm trọng: Ngăn chặn hậu quả về vật chất hoặc tinh thần.

Ví dụ: Khi phát hiện một công trình xây dựng có nguy cơ sụp đổ đe dọa đến tính mạng của người dân xung quanh, cơ quan chức năng có thể yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời “cấm hoặc buộc thực hiện hành vi nhất định” để đình chỉ thi công và thực hiện các biện pháp phòng ngừa.

Tòa án tự mình ra quyết định

Theo Khoản 3 Điều 111 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 và Điều 5 Nghị quyết số 02/2020/NQ-HĐTP, Tòa án có thể tự mình ra quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời khi:

• Việc áp dụng liên quan đến vụ án đang giải quyết.
• Việc áp dụng là thực sự cần thiết để đáp ứng yêu cầu cấp bách.
• Đương sự không làm đơn yêu cầu vì có lý do chính đáng hoặc trở ngại khách quan.

Các Biện pháp Khẩn cấp Tạm thời theo Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015

Từ Điều 114 đến Điều 133 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 quy định 17 biện pháp khẩn cấp tạm thời khác nhau, bao gồm:

1. Giao người chưa thành niên… cho cá nhân/tổ chức trông nom.
2. Buộc thực hiện trước… nghĩa vụ cấp dưỡng.
3. Buộc thực hiện trước… nghĩa vụ bồi thường thiệt hại do tính mạng, sức khỏe bị xâm phạm.
4. Buộc người sử dụng lao động tạm ứng… tiền lương, bảo hiểm, trợ cấp.
5. Tạm đình chỉ thi hành… quyết định đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động, quyết định sa thải.
6. Kê biên tài sản đang tranh chấp.
7. Cấm chuyển dịch quyền… về tài sản đang tranh chấp.
8. Cấm thay đổi hiện trạng… tài sản đang tranh chấp.
9. Cho thu hoạch, cho bán… hoa màu, sản phẩm, hàng hóa khác.
10. Phong tỏa tài khoản… tại ngân hàng, tổ chức tín dụng, kho bạc nhà nước.
11. Phong tỏa tài sản… của người có nghĩa vụ.
12. Cấm hoặc buộc thực hiện… hành vi nhất định.
13. Cấm xuất cảnh… đối với người có nghĩa vụ.
14. Cấm tiếp xúc… với nạn nhân bạo lực gia đình.
15. Tạm dừng việc đóng thầu… và các hoạt động liên quan đến đấu thầu.
16. Bắt giữ tàu bay, tàu biển… để bảo đảm giải quyết vụ án.
17. Các biện pháp khẩn cấp tạm thời khác: Theo quy định của luật khác.

Ví dụ: Trong một vụ tranh chấp hợp đồng mua bán hàng hóa, nếu bên mua có dấu hiệu tẩu tán hàng hóa đã nhận, bên bán có thể yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp “phong tỏa tài sản của người có nghĩa vụ” để đảm bảo khả năng thi hành án sau này.

Kết luận

Biện pháp khẩn cấp tạm thời là một công cụ pháp lý quan trọng trong tố tụng dân sự, giúp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan, đồng thời đảm bảo tính hiệu quả của quá trình giải quyết vụ án và thi hành án. Việc nắm vững các quy định pháp luật về biện pháp khẩn cấp tạm thời là cần thiết để bảo vệ quyền lợi của bản thân và cộng đồng.