Bí mật cuộc đời: Giải mã thành tựu lớn nhất của bạn qua từng giai đoạn

Trong dòng chảy cuộc đời, tôi đã dành thời gian suy ngẫm về những gì mình đã trải qua, và nhận ra rằng mình đã bước qua nhiều giai đoạn chuyển giao quan trọng. Những thay đổi này không chỉ đơn thuần là về tính cách hay chuyên môn, mà còn là về những giá trị mà tôi thực sự trân trọng, những mối quan tâm cá nhân, những mục tiêu và ước mơ sâu thẳm. Thật kỳ lạ, tôi nhận thấy mình không hề chủ động thay đổi, mà mọi thứ cứ tự nhiên diễn ra. Đời là thế!

Nhận ra rằng những thay đổi này mang lại điều tốt đẹp, nhưng đồng thời cũng kéo theo những giai đoạn mất phương hướng. Không ai có thể cho bạn biết cảm giác của một con người mới sẽ như thế nào, một con người có thể không còn liên quan gì đến những kỳ vọng của người khác. Trước khi chia sẻ những trải nghiệm về giai đoạn khủng hoảng bản sắc, tôi muốn ghi lại những suy nghĩ của mình. Tôi nhìn lại cuộc đời qua những nấc thang chuyển giao và cố gắng phác họa một bức tranh toàn cảnh. Nghe có vẻ lớn lao, nhưng thực chất, đó chỉ là những trải nghiệm vụn vặt được xâu chuỗi lại trong một khoảnh khắc ngẫu hứng.

Vậy thì, hãy cùng nhau viết ra và nêm nếm thêm một chút gia vị cho cuộc sống thêm phần ý nghĩa, bạn nhỉ?

GIAI ĐOẠN MỘT: BẮT CHƯỚC

Khi mới sinh ra, chúng ta hoàn toàn phụ thuộc vào người khác. Chúng ta không thể đi, nói, ăn, hay tự làm bất cứ điều gì cơ bản nhất. Cách chúng ta học hỏi là thông qua quan sát và bắt chước. Đầu tiên, chúng ta bắt chước các kỹ năng thể chất như đi lại và nói năng. Sau đó, chúng ta phát triển các kỹ năng xã hội bằng cách quan sát và bắt chước những người xung quanh. Cuối cùng, chúng ta học cách thích nghi với văn hóa bằng cách tuân theo các quy tắc và chuẩn mực xã hội.

Mục tiêu của giai đoạn này là giúp chúng ta hòa nhập vào xã hội, trở thành những cá nhân tự chủ và độc lập. Cộng đồng sẽ hỗ trợ chúng ta phát triển khả năng tự quyết định và hành động. Tuy nhiên, đôi khi, những người lớn xung quanh lại không khuyến khích sự độc lập của chúng ta, họ trừng phạt chúng ta vì những quyết định riêng. Kết quả là, chúng ta bị mắc kẹt ở giai đoạn bắt chước, luôn cố gắng làm hài lòng mọi người để tránh bị phán xét.

Đối với một người phát triển “bình thường”, giai đoạn này thường kéo dài đến cuối tuổi thiếu niên. Nhưng với một số người, nó có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành. Thậm chí, có những người “tỉnh giấc” ở tuổi 45 và nhận ra rằng mình chưa bao giờ thực sự là chính mình.

Giai đoạn này là giai đoạn tìm kiếm sự cho phép và công nhận, thiếu vắng những suy nghĩ độc lập và giá trị cá nhân. Chúng ta cần nhận thức rõ những tiêu chuẩn và kỳ vọng của xã hội, nhưng cũng cần đủ mạnh mẽ để hành động theo ý mình khi cần thiết. Chúng ta cần xây dựng khả năng tự hành động độc lập.

GIAI ĐOẠN HAI: KHÁM PHÁ BẢN THÂN

Ở giai đoạn một, chúng ta học cách hòa nhập. Giai đoạn hai là học cách trở nên khác biệt. Chúng ta bắt đầu đưa ra những quyết định của riêng mình, kiểm nghiệm bản thân, hiểu rõ mình và tạo ra sự khác biệt.

Giai đoạn này bao gồm những thử nghiệm và sai lầm. Chúng ta thử sống ở những nơi khác nhau, kết bạn mới, học hỏi những điều mới và đối mặt với những thách thức mới. Trong giai đoạn này, tôi đã có cơ hội đến thăm khoảng năm mươi quốc gia. Anh trai tôi lại dấn thân vào chính trường ở Washington DC. Mỗi người có một cách khám phá bản thân khác nhau, vì bản chất chúng ta vốn dĩ đã khác biệt.

Đây là giai đoạn chúng ta tìm kiếm những lĩnh vực mà mình làm tốt và tìm cách gắn bó với chúng. Chúng ta khám phá những giới hạn của bản thân, điều này không phải lúc nào cũng dễ dàng. Cho dù ai đó có nói gì đi chăng nữa, việc khám phá giới hạn của bản thân là một điều tốt và lành mạnh.

Chúng ta sẽ nhận ra rằng mình kém cỏi ở một số lĩnh vực, dù cố gắng đến đâu. Và chúng ta cần biết rõ những lĩnh vực này là gì. Quá trình này có thể mang lại những trải nghiệm đau khổ, nhưng nó rất quan trọng. Biết được những điểm yếu của mình càng sớm càng tốt.

Bên cạnh đó, có những điều ban đầu có vẻ thú vị, nhưng dần mất đi sự hấp dẫn. Du lịch vòng quanh thế giới, hẹn hò với nhiều người, hay đi bar mỗi tối thứ ba có thể là những ví dụ điển hình.

Những giới hạn của bản thân rất quan trọng, bởi vì cuối cùng, bạn sẽ nhận ra rằng thời gian trên hành tinh này là hữu hạn. Bạn cần sử dụng nó vào những việc có ý nghĩa nhất với mình. Bạn sẽ nhận thấy rằng không phải cứ làm được việc gì thì bạn cũng nên làm việc đó. Bạn cũng sẽ nhận ra rằng không phải cứ thích ai đó thì bạn cũng phải ở bên họ. Và bạn sẽ nhận ra rằng có những cơ hội đáng giá mọi thứ, và bạn không thể có tất cả.

Một số người không bao giờ cho phép mình thấy bất kỳ giới hạn nào. Họ từ chối thừa nhận thất bại, hoặc tự lừa dối bản thân rằng giới hạn không tồn tại. Những người này thường bị mắc kẹt ở giai đoạn hai. Có những “doanh nhân trẻ” đã 38 tuổi vẫn sống với mẹ và không thể tự kiếm sống, mặc dù đã cố gắng trong 15 năm. Có những “diễn viên đầy tham vọng” vẫn hàng ngày chờ đợi một vai diễn phụ mà không thành công. Họ không thể duy trì một mối quan hệ lâu dài vì luôn cảm thấy có ai đó tốt hơn đang chờ đợi ở phía trước.

Rồi sẽ đến lúc chúng ta phải đối mặt với sự thật: cuộc sống này ngắn ngủi, và không phải mọi giấc mơ đều trở thành hiện thực. Do đó, chúng ta phải chọn ra những lĩnh vực mà mình có khả năng nhất và theo đuổi chúng.

Những người bị mắc kẹt ở giai đoạn hai thường dành thời gian để thuyết phục bản thân những điều ngược lại với thực tế. Họ cố gắng tin rằng họ không có giới hạn, rằng họ có thể vượt qua tất cả. Cuộc đời họ là một giai đoạn phát triển không ngừng, trong khi những người xung quanh chỉ thấy họ đang chạy loanh quanh.

Đối với những cá nhân phát triển lành mạnh, giai đoạn hai thường bắt đầu từ giữa hoặc cuối tuổi thiếu niên và kéo dài đến giữa tuổi 20 hoặc 30. Những người vẫn còn ở giai đoạn này sau độ tuổi đó có thể được coi là mắc “Hội chứng Peter Pan” – mãi mãi ở tuổi vị thành niên và mãi mãi khám phá bản thân, nhưng chẳng tìm thấy gì.

GIAI ĐOẠN BA: CAM KẾT

Khi bạn chạm đến giới hạn của bản thân, hoặc nhận ra những điều mình không giỏi, hoặc cảm thấy chán nản với một số hoạt động, bạn sẽ tìm cách gắn bó với: a) những điều thực sự quan trọng với mình; và b) những lĩnh vực mà bạn làm không quá tệ. Đây là lúc bạn để lại dấu ấn của mình trên thế giới.

Giai đoạn ba là thời gian tuyệt vời nhất của cuộc đời. Hãy quên đi những người không coi trọng bạn, những hoạt động vô bổ và những giấc mơ không thể thành hiện thực. Bạn sẽ có gấp đôi thời gian cho những gì bạn làm tốt nhất và những gì quan trọng nhất với bạn. Bạn tối đa hóa những mối quan hệ quan trọng, và gắn bó với mục tiêu duy nhất mà bạn muốn theo đuổi: giải quyết khủng hoảng năng lượng, trở thành nghệ sĩ đường phố, chuyên gia về não bộ, hay có một gia đình hạnh phúc. Dù đó là gì, giai đoạn ba sẽ là giai đoạn bạn đạt được điều mình mong muốn.

Đây là thời gian bạn tối đa hóa tiềm năng của bản thân, xây dựng di sản của mình. Bạn sẽ để lại gì cho thế giới sau khi bạn ra đi? Mọi người sẽ nhớ đến bạn vì điều gì? Một công trình nghiên cứu đột phá, một sản phẩm mới đáng kinh ngạc, hay một gia đình đáng ngưỡng mộ? Giai đoạn ba là làm việc để tạo ra sự khác biệt theo cách riêng của bạn.

Giai đoạn ba thường kết thúc khi bạn cảm thấy không còn nhiều thành tựu để đạt được, và bạn đã già và mệt mỏi, muốn ngồi nhà uống trà và chơi cờ.

Với một người “bình thường”, giai đoạn ba thường kéo dài từ giữa tuổi 30 đến tuổi nghỉ hưu.

Những người bị mắc kẹt ở giai đoạn ba thường là những người không biết làm thế nào để buông bỏ những tham vọng cá nhân, hoặc luôn mơ ước có nhiều hơn nữa. Việc không thể chấp nhận sự suy giảm quyền lực và ảnh hưởng khiến họ không cảm nhận được tác động của tuổi già, và họ thường cố gắng duy trì quyền lực đến những năm 70 hoặc 80 tuổi.

GIAI ĐOẠN BỐN: DI SẢN

Những người bước vào giai đoạn bốn đã dành nửa thế kỷ đầu tư vào những điều họ tin là có ý nghĩa và quan trọng. Họ đã tạo ra những thành tựu, làm việc chăm chỉ, đạt được những gì mình có, và có thể đã tạo ra một gia đình, một quỹ từ thiện, hoặc một cuộc cách mạng chính trị hay văn hóa. Và bây giờ, họ cảm thấy đã đủ. Họ đã đến tuổi mà năng lượng và điều kiện không còn cho phép họ theo đuổi những mục tiêu xa hơn nữa.

Mục tiêu của giai đoạn bốn không phải là tạo ra di sản, mà là đảm bảo rằng di sản của mình sẽ tồn tại sau khi mình qua đời.

Di sản của mỗi người có thể đơn giản là hỗ trợ và tư vấn cho con cái, hoặc chuyển giao các dự án và công việc của mình cho những người kế nhiệm. Một số người trở nên tích cực hơn về mặt chính trị để duy trì những giá trị mà họ tin tưởng.

Giai đoạn bốn quan trọng về mặt tâm lý, bởi vì nó giúp chúng ta chấp nhận thực tế về cái chết. Là con người, chúng ta có nhu cầu sâu thẳm là cảm thấy cuộc sống của mình có ý nghĩa. Ý nghĩa của cuộc sống chính là tấm khiên bảo vệ chúng ta khỏi sự thật rằng một ngày nào đó chúng ta sẽ chết. Nếu không tìm thấy ý nghĩa cuộc sống, hoặc để chúng tuột mất, hoặc cảm thấy thế giới đang dần rời xa chúng ta, đó là những điều đáng sợ nhất mà con người phải đối mặt.

VẬY THÌ, Ý NGHĨA CỦA TẤT CẢ NHỮNG ĐIỀU NÀY LÀ GÌ?

Chủ động trải nghiệm qua mỗi giai đoạn của cuộc đời giúp chúng ta kiểm soát cuộc sống và hạnh phúc của mình tốt hơn.

Ở giai đoạn một, chúng ta hoàn toàn phụ thuộc vào hành động và sự cho phép của người khác để cảm thấy hạnh phúc. Đây là một thực tế kinh khủng, bởi vì “người khác” là rất khó đoán và không đáng tin cậy.

Ở giai đoạn hai, chúng ta chủ yếu dựa vào chính mình, nhưng vẫn cần những thành công hữu hình như tiền bạc, giải thưởng, chiến thắng,… để cảm thấy hạnh phúc. Những người này có vẻ kiểm soát bản thân tốt hơn, nhưng khó đoán biết về lâu dài.

Giai đoạn ba dựa trên các mối quan hệ và những nỗ lực để chứng minh sức chịu đựng của con người và những thành tựu đã đạt được. Giai đoạn này mang lại cảm giác vững vàng hơn.

Cuối cùng, giai đoạn bốn đòi hỏi chúng ta nắm giữ những gì đã đạt được càng lâu càng tốt.

Qua từng giai đoạn, hạnh phúc dần trở nên phụ thuộc vào nội lực bên trong, những giá trị kiểm soát bản thân, và ít phụ thuộc vào những yếu tố bên ngoài dễ thay đổi.

XUNG ĐỘT CHUYỂN GIAO GIỮA CÁC GIAI ĐOẠN

Các giai đoạn sau không thay thế hoàn toàn các giai đoạn trước, mà chỉ giao thoa với nhau. Những người ở giai đoạn hai vẫn quan tâm đến việc nhận được sự chấp thuận của xã hội. Những người ở giai đoạn ba vẫn muốn thử nghiệm giới hạn của bản thân, nhưng họ quan tâm hơn đến những cam kết mà mình đã đặt ra.

Mỗi giai đoạn thể hiện một sự thay đổi về thứ tự ưu tiên trong cuộc sống. Do đó, trong quá trình chuyển giao giữa các giai đoạn, chúng ta thường phải trải qua những mất mát về mặt tình cảm, chẳng hạn như mất bạn bè hoặc mối quan hệ. Ví dụ, nếu bạn đang ở giai đoạn hai và bạn bè của bạn cũng vậy, nhưng bạn quyết định ổn định và chuyển sang giai đoạn ba, trong khi bạn bè của bạn vẫn ở nguyên giai đoạn hai, sẽ có một sự đứt kết nối cơ bản về giá trị.

Nói chung, con người có xu hướng giao lưu với những người cùng giai đoạn. Người ở giai đoạn một sẽ đánh giá người khác về khả năng nhận được sự cho phép của xã hội. Người ở giai đoạn hai sẽ đánh giá người khác về khả năng vượt qua giới hạn bản thân và thử những điều mới. Người ở giai đoạn ba sẽ đánh giá người khác dựa trên những cam kết và thành tựu của họ. Người ở giai đoạn bốn sẽ đánh giá người khác dựa trên khả năng duy trì những giá trị mà họ đã chọn để sống vì chúng.

Ý NGHĨA CỦA KHỦNG HOẢNG TÂM LÝ

Quá trình phát triển bản thân thường được mô tả như một con đường hoa hồng, nhưng thực tế, những thời điểm chuyển giao giữa các giai đoạn thường xảy ra khi chúng ta trải qua một cuộc khủng hoảng tâm lý hoặc một sự kiện đau lòng: trải nghiệm cận kề cái chết, ly hôn, mất bạn bè, hoặc người thân yêu qua đời.

Khủng hoảng tâm lý buộc chúng ta phải lùi lại và đánh giá lại động lực và quyết định của mình một cách sâu sắc hơn. Đây là thời gian chúng ta xem xét lại những chiến lược theo đuổi hạnh phúc của mình.

ĐIỀU GÌ KHIẾN CHÚNG TA BỊ MẮC KẸT?

Một trong những nguyên nhân chính khiến chúng ta bị mắc kẹt ở một giai đoạn nào đó là cảm giác bất an.

Những người bị mắc kẹt ở giai đoạn một thường cảm thấy rằng họ luôn mắc lỗi và không giống ai. Họ dùng mọi năng lượng để làm vừa lòng thế giới xung quanh, nhưng vẫn cảm thấy không đủ.

Những người bị mắc kẹt ở giai đoạn hai thường cảm thấy rằng họ nên làm nhiều hơn nữa, làm tốt hơn nữa, làm điều gì đó mới mẻ và thú vị hơn, cải thiện một điều gì đó. Nhưng họ vẫn cảm thấy không đủ.

Những người bị mắc kẹt ở giai đoạn ba thường cảm thấy rằng họ chưa đạt được đủ những điều có ý nghĩa cho thế giới, và họ cần tạo ra những ảnh hưởng lớn hơn nữa. Nhưng họ vẫn cảm thấy không đủ.

Có lẽ bạn sẽ tranh luận rằng những người bị mắc kẹt ở giai đoạn bốn là những người cảm thấy bất an vì sợ rằng di sản của mình sẽ không tồn tại hoặc không tạo ra tác động lớn cho các thế hệ tương lai. Họ cố gắng bám víu lấy quá khứ và thổi phồng chúng, nhưng vẫn cảm thấy không đủ.

Giải pháp cho mỗi giai đoạn là lùi lại một bước. Để thoát khỏi giai đoạn một, bạn cần chấp nhận rằng bạn sẽ không bao giờ làm vui lòng tất cả mọi người, và do đó, bạn phải đưa ra những quyết định của riêng mình.

Để thoát khỏi giai đoạn hai, bạn cần chấp nhận rằng bạn sẽ không bao giờ đạt được tất cả những gì mình mơ ước, và do đó, bạn cần chọn ra những điều quan trọng nhất và cam kết với chúng.

Để thoát khỏi giai đoạn ba, bạn cần nhận ra rằng thời gian và năng lượng là có hạn, và do đó, bạn cần tập trung năng lượng của mình vào việc giúp những người khác tiếp nhận các dự án ý nghĩa mà bạn đã khởi xướng.

Để thanh thản rời khỏi giai đoạn bốn, bạn cần nhận ra rằng thay đổi là bản chất của cuộc sống, và rằng sự ảnh hưởng của một con người, dù lớn hay nhỏ, quan trọng hay không, rồi cũng sẽ đến lúc tiêu tan.

Và cuộc sống sẽ tiếp diễn.