Bệnh Sởi: [2025] Nhận Biết Sớm, Điều Trị Hiệu Quả & Phòng Ngừa Tối Ưu

Bệnh Sởi Là Gì? Nguyên Nhân, Triệu Chứng, Cách Điều Trị và Phòng Ngừa

Bệnh sởi là một bệnh nhiễm trùng do virus gây ra, có khả năng lây lan rất nhanh và ảnh hưởng đến sức khỏe của người bệnh. Vậy bệnh sởi là gì? Các dấu hiệu, triệu chứng và nguyên nhân gây bệnh sởi như thế nào? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết về bệnh sởi để bạn đọc có thể chủ động phòng ngừa và bảo vệ sức khỏe.

Bệnh sởi là gì?

Sởi (Measles) là một bệnh nhiễm trùng cấp tính do virus Morbillivirus gây ra. Bệnh thường biểu hiện với các triệu chứng như sốt, phát ban và có khả năng lây nhiễm cao. Virus sởi lây lan chủ yếu qua đường không khí khi người bệnh nói chuyện, ho hoặc hắt hơi. Các biểu hiện của bệnh sởi rất đa dạng và mức độ nghiêm trọng có thể khác nhau tùy từng trường hợp.

Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho bệnh sởi. Bệnh thường tự khỏi theo thời gian, kết hợp với các biện pháp điều trị hỗ trợ như dùng thuốc giảm triệu chứng, nghỉ ngơi và chế độ dinh dưỡng hợp lý. Tiêm vaccine phòng sởi là biện pháp phòng ngừa bệnh hiệu quả nhất.

Do đó, việc tìm hiểu về bệnh sởi và các dấu hiệu nhận biết sớm là rất quan trọng để có biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây bệnh sởi

Bệnh sởi có khả năng lây lan rất nhanh từ người sang người thông qua tiếp xúc thông thường. Nguyên nhân chính gây bệnh là virus Morbillivirus, tồn tại trong mũi và họng của người bệnh.

Khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, các giọt bắn nhỏ chứa virus sẽ phát tán vào không khí và có thể tồn tại trong khoảng 1-2 giờ. Người khỏe mạnh hít phải hoặc chạm vào các bề mặt nhiễm virus, sau đó đưa tay lên mũi, miệng hoặc dụi mắt đều có nguy cơ nhiễm bệnh. Khoảng 90% những người chưa từng mắc sởi hoặc chưa tiêm vaccine phòng bệnh sẽ bị nhiễm bệnh khi tiếp xúc với người mang mầm bệnh.

Tóm lại, bệnh sởi có thể lây lan qua các con đường sau:

• Chia sẻ đồ uống hoặc thức ăn với người bệnh.
• Tiếp xúc gần với người bệnh (hôn, nắm tay, ôm…).
• Chạm vào bề mặt có virus rồi chạm vào miệng, mũi hoặc mắt.
• Lây truyền từ mẹ sang con trong giai đoạn mang thai, sinh nở hoặc cho con bú.

Hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh và nhận biết sớm các dấu hiệu của bệnh sởi là rất quan trọng để ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh sởi

Nguy cơ mắc bệnh sởi tăng lên khi có các yếu tố sau:

1. Tiếp xúc với người bệnh: Việc tiếp xúc gần, dùng chung đồ dùng cá nhân với người mắc bệnh sởi làm tăng nguy cơ lây nhiễm virus.
2. Không tiêm vaccine: Những người chưa được tiêm vaccine phòng sởi có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nhiều so với những người đã tiêm. Do đó, việc chủ động tiêm vaccine phòng bệnh là rất quan trọng.
3. Đến vùng dịch tễ: Nguy cơ nhiễm sởi tăng lên khi đến các khu vực có tỷ lệ tiêm chủng thấp hoặc đang có dịch bệnh.
4. Dinh dưỡng kém: Chế độ ăn uống thiếu hụt dưỡng chất, đặc biệt là vitamin A, làm suy yếu hệ miễn dịch và tăng nguy cơ mắc bệnh, bao gồm cả bệnh sởi.

Triệu chứng bệnh sởi theo từng giai đoạn

Các triệu chứng của bệnh sởi thường xuất hiện sau khoảng 10-14 ngày sau khi tiếp xúc với virus:

• Sốt
• Ho khan
• Sổ mũi
• Đau họng
• Viêm kết mạc (đau mắt đỏ)
• Đốm Koplik (những đốm trắng nhỏ xuất hiện bên trong má)
• Phát ban trên da

Bệnh sởi thường diễn tiến qua các giai đoạn sau:

1. Nhiễm virus và ủ bệnh: Trong giai đoạn 10-14 ngày đầu sau khi nhiễm bệnh, virus sởi lây lan trong cơ thể nhưng chưa gây ra triệu chứng rõ ràng.
2. Triệu chứng không đặc hiệu: Giai đoạn đầu thường có các triệu chứng không đặc hiệu như sốt nhẹ đến cao, ho, sổ mũi, viêm kết mạc và đau họng. Các triệu chứng này kéo dài khoảng 2-4 ngày.
3. Bệnh cấp tính và phát ban: Phát ban là một trong những dấu hiệu điển hình của bệnh sởi. Ban thường bắt đầu ở mặt và lan xuống cánh tay, ngực, lưng, đùi, cẳng chân và bàn chân. Sốt thường tăng cao (40-41 độ C) khi ban bắt đầu mọc và giảm dần khi ban mọc hết toàn thân.
4. Phục hồi: Phát ban sởi thường kéo dài khoảng 7 ngày. Sau đó, ban sẽ mờ dần đi, bắt đầu từ mặt và kết thúc ở đùi và bàn chân. Các triệu chứng khác của bệnh cũng dần biến mất, mặc dù tình trạng ho và sạm da hoặc bong tróc ở vùng da phát ban có thể kéo dài thêm khoảng 10 ngày.

Virus nào gây bệnh sởi?

Như đã đề cập, bệnh sởi do virus Morbillivirus thuộc họ Paramyxoviridae gây ra. Virus này lây truyền qua đường không khí khi người bệnh thở, ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Các giọt bắn chứa virus có thể tồn tại trong không khí đến 2 giờ và lây lan bệnh theo nhiều cách khác nhau.

Các đối tượng có nguy cơ mắc bệnh sởi

Bất kỳ ai chưa có miễn dịch với virus sởi (chưa tiêm vaccine hoặc chưa từng mắc bệnh) đều có nguy cơ mắc bệnh. Trong đó, các nhóm đối tượng dễ mắc sởi bao gồm:

• Trẻ em
• Người lớn tuổi
• Phụ nữ mang thai
• Người thường xuyên đi du lịch
• Nhân viên y tế
• Người làm việc, chăm sóc hoặc tiếp xúc với người bệnh

Thời gian ủ bệnh sởi là bao lâu?

Thời gian ủ bệnh sởi thường kéo dài từ 10-14 ngày sau khi tiếp xúc với mầm bệnh. Trong giai đoạn này, triệu chứng bệnh thường không rõ ràng, gây khó khăn cho việc phát hiện sớm.

Lây truyền bệnh sởi

1. Khi nào bắt đầu lây truyền

Bệnh sởi có thể lây nhiễm khoảng 4 ngày trước khi phát ban xuất hiện (từ khi bắt đầu có triệu chứng sốt, ho, sổ mũi, viêm kết mạc) cho đến 4 ngày sau khi phát ban. Tổng cộng là khoảng 8 ngày.

2. Bệnh sởi lây qua đường nào

Bệnh sởi là một trong những bệnh dễ lây lan nhất trên thế giới, lây qua tiếp xúc với dịch tiết mũi hoặc họng bị nhiễm bệnh, thông qua ho hoặc hắt hơi. Virus có khả năng hoạt động và lây lan trong không khí hoặc trên bề mặt bị nhiễm bệnh trong vòng tối đa hai giờ.

3. Quá trình lây truyền

Quá trình lây truyền bắt đầu từ khi virus xâm nhập vào cơ thể. Các giai đoạn tiếp theo là nhiễm virus, ủ bệnh, triệu chứng không đặc hiệu, phát ban và phục hồi.

Phương pháp chẩn đoán phát hiện bệnh sởi

Để chẩn đoán bệnh sởi, bác sĩ sẽ xem xét tiền sử bệnh, khám sức khỏe tổng quát và kiểm tra tình trạng phát ban. Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện một số xét nghiệm như:

• Xét nghiệm máu
• Xét nghiệm dịch tiết từ mũi và cổ họng
• Xét nghiệm nước tiểu

Cách điều trị bệnh sởi

Hiện nay, chưa có cách điều trị đặc hiệu cho bệnh sởi. Việc điều trị chủ yếu tập trung vào kiểm soát triệu chứng:

• Sử dụng acetaminophen hoặc NSAID để giảm đau nhức và hạ sốt.
• Bổ sung vitamin A.
• Nghỉ ngơi đầy đủ.
• Uống nhiều nước và ăn uống đủ chất.
• Súc miệng bằng nước muối.
• Tránh ánh sáng mạnh nếu mắt bị đau.

Lưu ý: Người bệnh, đặc biệt là trẻ em và thanh thiếu niên, cần sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ để tránh các nguy cơ liên quan, như hội chứng Reye (một hội chứng hiếm gặp có thể gây tổn thương cấp tính ở não và gan, dẫn đến tử vong).

Trong thời gian mắc bệnh, người bệnh nên nghỉ làm hoặc nghỉ học tại nhà, hạn chế tiếp xúc với người khác để tránh lây lan. Thời gian có thể quay lại các hoạt động bình thường là sau khi phát ban khoảng 4 ngày.

Phòng ngừa bệnh sởi

• Tiêm vaccine: Trẻ sơ sinh trên 6 tháng tuổi và người sinh năm 1957 trở về sau đều cần tiêm vaccine phòng sởi đầy đủ.
• Cách ly với người bệnh: Bệnh sởi có khả năng lây lan cao trong khoảng 4 ngày trước và sau khi phát ban. Do đó, cần cách ly người bệnh để tránh lây nhiễm, đặc biệt là với những người chưa tiêm vaccine.

Câu hỏi thường gặp

1. Những bệnh nào có thể bị nhầm lẫn với sởi?

Các triệu chứng của bệnh sởi có thể bị nhầm lẫn với bệnh ban đào và rubella. Ngoài ra, bệnh cũng có thể nhầm lẫn với thủy đậu, tay chân miệng, bệnh ban đỏ, sốt ban đỏ… Do đó, khi có bất kỳ dấu hiệu phát ban, sốt và các triệu chứng nghi ngờ, cần đi khám sớm để được chẩn đoán chính xác.

2. Bệnh sởi có thể tự khỏi không?

Bệnh sởi có thể tự khỏi theo thời gian. Trong giai đoạn này, người bệnh cần thực hiện các biện pháp kiểm soát triệu chứng và tăng cường sức đề kháng.