“ADHD ở Người Lớn: Triệu Chứng, Chẩn Đoán và Phương Pháp Điều Trị Hiệu Quả”

Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) không chỉ là vấn đề của trẻ em. Người lớn cũng có thể mắc phải, gây ảnh hưởng lớn đến công việc, học tập và các mối quan hệ. Vậy ADHD là gì? Làm thế nào để nhận biết, chẩn đoán và điều trị hiệu quả? Hãy cùng mncatlinhdd.edu.vn tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

1. ADHD Là Gì?

Rối loạn tăng động/giảm chú ý (ADHD) ở người trưởng thành là một rối loạn sức khỏe tâm thần, đặc trưng bởi sự kết hợp của các vấn đề như khó tập trung, hiếu động thái quá và hành vi bốc đồng. ADHD có thể gây ra những hệ lụy nghiêm trọng như các mối quan hệ không ổn định, hiệu suất làm việc hoặc học tập kém, lòng tự trọng thấp và các vấn đề khác.

Mặc dù được gọi là ADHD ở người lớn, các triệu chứng thường đã xuất hiện từ thời thơ ấu và kéo dài đến tuổi trưởng thành. Trong một số trường hợp, ADHD không được chẩn đoán cho đến khi trưởng thành. Các triệu chứng ADHD ở người lớn có thể không rõ ràng như ở trẻ em. Tăng động có thể giảm bớt, nhưng người bệnh vẫn phải đối mặt với tính bốc đồng, bồn chồn và khó tập trung.

Việc điều trị ADHD ở người lớn tương tự như ở trẻ em, bao gồm sử dụng thuốc, tư vấn tâm lý (tâm lý trị liệu) và điều trị các vấn đề sức khỏe tâm thần khác đi kèm.

2. Triệu Chứng ADHD Ở Người Lớn

Ở một số người, triệu chứng ADHD giảm đi khi lớn lên, nhưng ở những người khác, các triệu chứng chính vẫn tồn tại và gây cản trở các hoạt động hàng ngày. Các triệu chứng chính ở người lớn bao gồm khó tập trung, bốc đồng và bồn chồn, với mức độ từ nhẹ đến nặng.

Nhiều người lớn không biết mình mắc ADHD, chỉ cảm thấy các công việc hàng ngày là một thách thức lớn. Họ có thể gặp khó khăn trong việc tập trung, sắp xếp công việc, dẫn đến chậm trễ thời hạn và quên các cuộc họp hoặc kế hoạch. Khả năng kiểm soát kém cũng là một biểu hiện rõ ràng, ví dụ như thiếu kiên nhẫn khi xếp hàng hoặc lái xe, dẫn đến bùng phát cơn giận dữ.

Các triệu chứng cụ thể có thể bao gồm:

• Tính bốc đồng.
• Thiếu khả năng tuân thủ và sắp xếp các vấn đề ưu tiên.
• Khả năng quản lý thời gian kém.
• Gặp vấn đề trong việc tập trung vào một nhiệm vụ.
• Gặp rắc rối khi được phân nhiều nhiệm vụ cùng lúc.
• Bồn chồn, năng động quá mức.
• Tổ chức kế hoạch kém.
• Khả năng chịu đựng cảm giác thất vọng thấp.
• Thay đổi tâm trạng thường xuyên.
• Gặp vấn đề trong tiến trình hoàn thành công việc.
• Nóng tính.
• Thường xuyên căng thẳng.

Các triệu chứng của ADHD có thể tương tự như các biểu hiện của tình trạng lo lắng hoặc rối loạn khí sắc. Nhiều người bị ADHD cũng có các rối loạn kèm theo như trầm cảm, lo lắng, khiến việc chẩn đoán trở nên khó khăn hơn. ADHD chỉ được chẩn đoán khi các triệu chứng đủ nghiêm trọng, gây ra nhiều vấn đề ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Lưu ý: Nếu bất kỳ triệu chứng nào được liệt kê ở trên liên tục ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, hãy đi khám để được chẩn đoán chính xác.

3. Nguyên Nhân Gây Ra ADHD

Nguyên nhân chính xác gây ra ADHD vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng các nghiên cứu vẫn đang tiếp tục. Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc ADHD bao gồm:

• Di truyền học: ADHD có tính chất di truyền trong nhiều gia đình, và các nghiên cứu đã chỉ ra rằng gen có thể là một yếu tố gây bệnh.
• Môi trường sống: Một số yếu tố môi trường, chẳng hạn như tiếp xúc với chì khi còn nhỏ, có thể làm tăng nguy cơ.
• Vấn đề trong quá trình phát triển: Các vấn đề với hệ thống thần kinh trung ương tại các thời điểm quan trọng cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

4. Các Yếu Tố Nguy Cơ

Nguy cơ mắc ADHD có thể tăng lên nếu bạn:

• Có người thân (cha mẹ hoặc anh chị em ruột) bị ADHD hoặc một rối loạn sức khỏe tâm thần khác.
• Mẹ hút thuốc, uống rượu hoặc sử dụng thuốc trong khi mang thai.
• Khi còn nhỏ, bạn đã sống trong môi trường độc hại, chẳng hạn như tiếp xúc với chì.
• Được sinh non.

5. Biến Chứng Của ADHD

ADHD có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực đến chất lượng cuộc sống, bao gồm:

• Hiệu suất học tập hoặc công việc kém.
• Thất nghiệp.
• Thu nhập thấp.
• Gặp vấn đề tài chính.
• Gặp rắc rối với các vấn đề liên quan đến pháp luật.
• Lạm dụng rượu và các chất gây nghiện.
• Tai nạn xe hơi thường xuyên hoặc tai nạn khác.
• Các mối quan hệ không ổn định.
• Sức khỏe thể chất và tinh thần kém.
• Gặp các vấn đề tâm lý như trầm cảm hoặc lo lắng.
• Hình ảnh bản thân kém.
• Có ý định tự tử.

6. Các Vấn Đề Sức Khỏe Liên Quan

Mặc dù ADHD không trực tiếp gây ra các vấn đề về tâm lý, các rối loạn khác thường xảy ra cùng với ADHD, khiến việc điều trị trở nên khó khăn hơn. Bao gồm:

• Rối loạn khí sắc: Nhiều người lớn bị ADHD cũng bị trầm cảm, rối loạn lưỡng cực hoặc rối loạn tâm thần khác.
• Rối loạn lo âu: Rối loạn lo âu xảy ra khá thường xuyên ở người lớn bị ADHD.
• Rối loạn tâm thần khác: Người lớn bị ADHD có nguy cơ mắc các rối loạn tâm thần khác, chẳng hạn như rối loạn nhân cách, rối loạn bùng phát gián đoạn và rối loạn sử dụng chất gây nghiện.
• Mất khả năng học tập: Người lớn bị ADHD có thể đạt điểm kiểm tra học thuật thấp hơn so với tuổi tác, trí thông minh và trình độ học vấn của họ.

7. Chẩn Đoán ADHD

Việc chẩn đoán ADHD ở người lớn có thể khó khăn. Tuy nhiên, các triệu chứng ban đầu thường xuất hiện trước 12 tuổi và tiếp tục đến tuổi trưởng thành. Không có xét nghiệm đơn lẻ nào có thể xác nhận chẩn đoán. Các chẩn đoán bao gồm:

• Khám thực thể: Để loại trừ các nguyên nhân khác có các triệu chứng tương tự.
• Thu thập thông tin: Hỏi về các vấn đề sức khỏe hiện tại, tiền sử bệnh, gia đình và các triệu chứng.
• Thang đánh giá ADHD hoặc các bài kiểm tra tâm lý: Để thu thập và đánh giá thông tin về các triệu chứng.

Một số điều kiện y tế hoặc phương pháp điều trị có thể gây ra các dấu hiệu và triệu chứng tương tự như ADHD.

8. Điều Trị ADHD

Các phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho ADHD ở người lớn thường bao gồm thuốc, giáo dục, đào tạo kỹ năng và tư vấn tâm lý. Sự kết hợp của các phương pháp này thường mang lại hiệu quả cao trong việc kiểm soát các triệu chứng của ADHD.

8.1. Thuốc

Bác sĩ sẽ tư vấn về lợi ích và rủi ro của các loại thuốc.

• Các loại thuốc kích thích: Thường là các loại thuốc được kê toa phổ biến nhất cho ADHD, bao gồm methylphenidate hoặc amphetamine.
• Các loại thuốc khác: Bao gồm thuốc không kích thích như atomoxetine, guanfacine và một số thuốc chống trầm cảm nhất định như bupropion.

Loại thuốc và liều lượng phù hợp là khác nhau giữa mỗi người, vì vậy có thể mất thời gian để tìm ra loại thuốc phù hợp.

8.2. Tư Vấn Tâm Lý

Tư vấn cho người mắc ADHD thường bao gồm tâm lý trị liệu, giáo dục về rối loạn và kỹ năng học tập. Tâm lý trị liệu có thể giúp bạn:

• Cải thiện kỹ năng quản lý thời gian và tổ chức.
• Tìm hiểu cách giảm hành vi bốc đồng.
• Phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề tốt hơn.
• Đối phó với những thất bại trong quá khứ.
• Cải thiện lòng tự trọng.
• Tìm hiểu cách cải thiện mối quan hệ.
• Phát triển các chiến lược để kiểm soát cơn nóng giận.

Các loại tâm lý trị liệu phổ biến cho ADHD bao gồm:

• Trị liệu hành vi nhận thức: Dạy các kỹ năng cụ thể để quản lý hành vi và thay đổi các kiểu suy nghĩ tiêu cực.
• Tư vấn hôn nhân và trị liệu gia đình: Giúp những người thân yêu đối phó với sự căng thẳng khi sống với người bị ADHD và tìm hiểu những gì họ có thể làm để giúp đỡ.

8.3. Tập Trung Điều Trị Các Vấn Đề Liên Quan Đến Mối Quan Hệ Xã Hội

Các lớp học có thể cải thiện giao tiếp và phát triển các kỹ năng giải quyết xung đột và giải quyết vấn đề. Trị liệu cho các cặp vợ chồng và các lớp học trong đó các thành viên gia đình tìm hiểu thêm về ADHD có thể cải thiện đáng kể các mối quan hệ.

Kết Luận

ADHD ở người lớn là một tình trạng phức tạp nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được. Việc nhận biết sớm các triệu chứng, chẩn đoán chính xác và áp dụng các phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp người bệnh cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống, đạt được thành công trong công việc và xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp. Nếu bạn nghi ngờ mình hoặc người thân có các dấu hiệu của ADHD, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia y tế để được tư vấn và hỗ trợ tốt nhất.