Table of Contents
Trong “Tuyên ngôn Đảng Cộng sản” (1848), C.Mác và Ph.Ăngghen đã định nghĩa giai cấp công nhân là những người “buộc phải bán sức lao động của mình để sống” do mất tư liệu sản xuất. Tuy nhiên, xã hội hiện đại đã chứng kiến những thay đổi đáng kể, đặt ra câu hỏi: Liệu giai cấp công nhân có đang “trung lưu hóa” và điều này có ý nghĩa gì?
Bài viết này sẽ phân tích xu hướng trung lưu hóa của giai cấp công nhân, các yếu tố tác động, và ảnh hưởng của nó đến xã hội hiện đại.
1. Giai Cấp Công Nhân Hiện Đại: Những Thay Đổi So Với Thế Kỷ XIX
Ngày nay, sự phát triển của khoa học công nghệ, đặc biệt là cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư, đã làm tăng năng suất lao động và nâng cao mức sống ở nhiều quốc gia. Một bộ phận công nhân không chỉ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng cơ bản mà còn có khả năng mua cổ phần, cổ phiếu trong doanh nghiệp.
Điều này dẫn đến những luận điểm cho rằng giai cấp công nhân đang “trung lưu hóa”, không còn sứ mệnh lịch sử như C.Mác và Ph.Ăngghen đã nêu. Tuy nhiên, cần phải xem xét kỹ lưỡng bản chất của hiện tượng này.
2. Thực Chất Của Xu Hướng Trung Lưu Hóa Trong Giai Cấp Công Nhân
2.1. Tư Liệu Tiêu Dùng và Tư Liệu Sản Xuất
Mặc dù mức sống được nâng cao và công nhân có thể sở hữu nhà cửa, xe cộ, nhưng đây chỉ là tư liệu sinh hoạt, không phải tư liệu sản xuất. Họ vẫn là người làm thuê trong hệ thống tư bản chủ nghĩa.
2.2. Cổ Phần, Cổ Phiếu và Quyền Chi Phối
Việc công nhân sở hữu cổ phần, cổ phiếu trong doanh nghiệp không đồng nghĩa với việc họ có quyền chi phối phương thức sản xuất. Tỷ lệ cổ phần của họ thường rất nhỏ so với giới tư sản.
Ví dụ, tại Mỹ, dù 40% người lao động có cổ phiếu, tổng giá trị cổ phiếu họ sở hữu chỉ chiếm khoảng 1% giá trị cổ phiếu công ty phát hành. Việc bán cổ phần cho công nhân giúp nhà tư bản huy động vốn và tăng sự phụ thuộc của công nhân vào doanh nghiệp.
2.3. Bản Chất Bóc Lột Trong Chủ Nghĩa Tư Bản Hiện Đại
Chủ nghĩa tư bản hiện đại đã có những điều chỉnh, nhưng bản chất bóc lột vẫn không thay đổi, thậm chí còn tinh vi hơn. Theo ILO, tỷ suất bóc lột giá trị thặng dư trong các ngành công nghiệp ở Mỹ và Tây Âu trung bình là 300%, có lúc lên tới 5.000% tại các công ty như Microsoft.
3. Mâu Thuẫn Xã Hội và Sự Phân Hóa Giàu Nghèo
Trong xã hội tư bản, mâu thuẫn không hề mất đi mà vẫn biểu hiện gay gắt. Tình trạng phân hóa giàu nghèo ngày càng lớn. Theo Oxfam năm 2020, 1% dân số thế giới sở hữu khối tài sản gấp đôi 90% còn lại.
Các phong trào như “Chiếm phố Wall” hay biểu tình chống phân biệt chủng tộc ở Mỹ là hệ quả của sự phân cực giàu nghèo và bất công do chế độ tư bản chủ nghĩa gây ra.
4. Sứ Mệnh Lịch Sử Của Giai Cấp Công Nhân
Như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định, thị trường tự do của chủ nghĩa tư bản không thể giải quyết được những khó khăn, thậm chí còn gây ra những tổn hại nghiêm trọng cho các nước nghèo và làm sâu sắc thêm mâu thuẫn giữa lao động và tư bản.
Do đó, giai cấp công nhân vẫn có sứ mệnh lịch sử lãnh đạo nhân dân lao động xóa bỏ áp bức, bất công, xây dựng xã hội chủ nghĩa, nơi “sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự do của tất cả mọi người”.
Kết luận
Xu hướng trung lưu hóa của giai cấp công nhân là một hiện tượng phức tạp, không làm thay đổi bản chất của mối quan hệ giữa giai cấp công nhân và giai cấp tư sản. Mặc dù có những cải thiện về mức sống, giai cấp công nhân vẫn phải đối mặt với tình trạng bóc lột và bất bình đẳng trong xã hội tư bản.
Tài liệu tham khảo:
- C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập, tập 4, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995.
- Nguyễn An Ninh: Những nhân tố mới tác động đến triển vọng của chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2010.
- Nguyễn Phú Trọng: “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam”, ngày 16/5/2021.
- Báo cáo của Tổ chức Oxfam, 2020.
- Dữ liệu của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO).
Nguồn: https://mncatlinhdd.edu.vn/ Tác giả: Nguyễn Lân dũng
Giáo sư Nguyễn Lân Dũng là một trong những nhà khoa học hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực vi sinh vật học, với hơn 50 năm cống hiến cho giáo dục và nghiên cứu (Wiki). Ông là con trai của Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Lân, xuất thân từ một gia đình nổi tiếng hiếu học. Trong sự nghiệp của mình, Giáo sư đã đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng như Chủ tịch Hội các ngành Sinh học Việt Nam, Đại biểu Quốc hội và được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân vào năm 2010.