Nổi Mề Đay: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu, Cách Chữa Trị Hiệu Quả Nhất 2025

Nổi Mề Đay: Nguyên Nhân, Triệu Chứng, Chẩn Đoán và Điều Trị

Mề đay, tuy không đe dọa trực tiếp đến tính mạng, lại gây ra không ít phiền toái trong sinh hoạt và công việc hàng ngày. Để điều trị hiệu quả và phòng tránh bệnh, người bệnh nên tìm đến bác sĩ chuyên khoa Da liễu để được chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây bệnh. Vậy nổi mề đay là gì?

Mề đay là tình trạng phát ban trên da, đặc trưng bởi các nốt sần và gây ngứa ngáy khó chịu. Các nốt sần này có kích thước và hình dạng đa dạng, từ những chấm nhỏ vài milimet đến những mảng lớn hơn 10cm, có thể có hình tròn, bầu dục hoặc hình khuyên.

Mề đay là một bệnh da liễu khá phổ biến, ảnh hưởng đến khoảng 10% – 20% dân số thế giới. Trong phần lớn các trường hợp, bệnh có xu hướng thuyên giảm trong vòng 6 tuần. Tuy nhiên, khoảng 5% trường hợp bệnh kéo dài hoặc tái đi tái lại. Nếu không được điều trị, nổi mề đay có thể dẫn đến phù mạch dị ứng, gây sưng phù mặt, mi mắt, môi, lưỡi hoặc cổ họng, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng nếu gây bít tắc đường thở.

Các Loại Nổi Mề Đay

Có hai loại mề đay chính:

1. Mề Đay Cấp Tính

Tình trạng phát ban kéo dài dưới 6 tuần. Mề đay cấp tính thường xuất hiện đột ngột, với các nốt sần có thể tập trung ở một vùng da hoặc lan rộng khắp cơ thể. Khoảng 10% trường hợp mề đay cấp tính gây phù mạch, làm da sưng sâu bên trong, chuyển sang màu đỏ và căng phồng, gây ngứa và đau. Nếu được điều trị đúng cách, tình trạng phù mạch sẽ cải thiện sau 72 giờ.

Với mề đay cấp tính, việc điều trị và chăm sóc đúng cách sẽ giúp bệnh nhanh chóng cải thiện. Tuy nhiên, nhiều người bệnh chủ quan, không điều trị kịp thời, dẫn đến tình trạng tổn thương kéo dài và chuyển sang giai đoạn mạn tính.

2. Mề Đay Mạn Tính

Tình trạng tổn thương da kéo dài hơn 6 tuần, đặc trưng bởi phát ban, nổi sẩn ngứa có màu hồng, đỏ hoặc trắng nhạt trên da. Người bệnh thường cảm thấy ngứa ngáy, nóng rát và khó chịu. Mề đay mạn tính không chỉ gây tổn thương trên da mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tinh thần và chất lượng cuộc sống.

Bệnh mề đay mạn tính thường kéo dài dai dẳng và tái phát liên tục, gây thay đổi màu sắc da, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, giấc ngủ và ngoại hình, khiến người bệnh tự ti trong giao tiếp. Mề đay mạn tính thường đáp ứng kém với các giải pháp điều trị. Dù không gây nguy hiểm ngay lập tức, nhưng nếu không được chăm sóc và điều trị đúng cách, bệnh có thể gây ra các biến chứng như chàm hóa, tăng sắc tố da (sạm da) và làm tăng nguy cơ mắc thêm các bệnh dị ứng khác. Ngoài ra, mề đay mạn tính có thể ảnh hưởng đến các cơ quan hô hấp và tiêu hóa, dẫn đến khó thở, đau nhức cơ, nôn mửa, tiêu chảy…

Nguyên Nhân Gây Nổi Mề Đay

Nổi mề đay xảy ra khi cơ thể phản ứng với các chất gây dị ứng như thực phẩm, hóa chất, phấn hoa, lông thú, bụi bẩn… Khi đó, cơ thể giải phóng một loại protein gọi là histamine và các chất trung gian, khiến các mạch máu nhỏ giãn nở và dịch từ mạch máu thoát ra, gây tích tụ trong da (phù mạch), viêm (nóng, sốt) và phát ban đỏ. Nếu chất lỏng tích tụ dưới da, các vết sưng phù nhỏ sẽ hình thành.

Tùy thuộc vào cơ địa của mỗi người, các tác nhân gây mề đay cũng khác nhau. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến gây nổi mề đay:

• Thuốc kháng sinh (aspirin, ibuprofen), thuốc cao huyết áp, thuốc giảm đau (codeine).
• Thực phẩm (cà chua, trứng, sữa tươi…).
• Phụ gia thực phẩm, chất bảo quản.
• Vi khuẩn, virus, ký sinh trùng (giun chó mèo, sán…), vi nấm, nấm mốc.
• Lông động vật (chó, mèo…).
• Bụi trong nhà, phấn hoa.
• Tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
• Thay đổi nhiệt độ (nóng, lạnh).
• Ong chích.
• Mủ cao su.
• Mỹ phẩm.
• Chà xát da quá mạnh, thay đổi nhiệt độ, căng thẳng.
• Nhiễm virus (cúm, cảm lạnh), nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ hệ thống, bệnh Sjögren, bệnh celiac và bệnh tiểu đường tuýp 1.
• Stress liên tục.
• Mề đay do lực ép/đè như mặc quần áo chật, ngồi lâu, đeo giỏ/ba lô nặng.

Các Vị Trí Thường Bị Nổi Mề Đay

Nổi mề đay có thể xuất hiện ở bất kỳ bộ phận nào của cơ thể, nhưng phổ biến nhất là ở mặt, cổ họng, cánh tay và chân:

• Mặt: Mề đay xuất hiện rải rác hoặc tập trung tại gò má, sưng môi, gây khó chịu và mất tự tin. Vết sưng có thể lan đến cổ họng, đường hô hấp, gây khó thở và có nguy cơ bị sốc phản vệ.
• Hai cánh tay: Ngứa ở vị trí nổi sẩn, đôi khi lan ra cả bắp tay, cánh tay.
• Cổ: Vùng da nhạy cảm, dễ tổn thương, chỉ cần gãi, chà xát mạnh cũng có thể gây nổi mề đay.
• Chân: Thường do phản ứng với vết cắn của côn trùng, với biểu hiện mụn đỏ ngứa (sẩn) được hình thành từng đám. Mỗi mụn đỏ chứa dịch, có chiều ngang từ 0,2 đến 2,0 cm và có một điểm chính giữa.
• Mông: Khu vực cọ xát với quần áo nên khi bị mề đay, người bệnh càng thêm khó chịu.

Đối Tượng Dễ Mắc Bệnh Mề Đay

• Trẻ em: Thường bị mề đay cấp tính do phản ứng dị ứng với thức ăn, nhiễm trùng đường hô hấp, côn trùng cắn. Các yếu tố thể chất, chênh lệch áp suất, thời tiết lạnh cũng là nguyên nhân phổ biến. Trẻ em bị mề đay mạn tính thường đi kèm với phù mạch.
• Phụ nữ mang thai: Gặp nhiều thay đổi về nội tiết tố, căng thẳng, khiến mẹ bầu dễ bị nổi mề đay. Ngoài ra, mẹ bầu cũng dễ bị mề đay do cảm lạnh, cảm cúm, gan hoạt động quá mức, men gan bị mất cân bằng tạm thời khiến chất thải tích tụ trong máu. Việc điều trị mề đay bằng thuốc trong giai đoạn thai kỳ không được khuyến cáo. Tuy nhiên, trong trường hợp nặng, bác sĩ có thể kê đơn thuốc chlorphenamine hoặc loratidine liều thấp.
• Phụ nữ sau sinh: Quá trình vượt cạn và chăm sóc trẻ sơ sinh khiến người mẹ dễ rơi vào suy kiệt sức khỏe. Lúc này, các yếu tố từ môi trường dễ xâm nhập gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, trong đó có mề đay. Các nguyên nhân khác gây nổi mề đay sau sinh bao gồm thiếu ngủ, lo lắng thái quá, chế độ ăn uống thay đổi…

Triệu Chứng Nổi Mề Đay

Các nốt sần màu vàng sữa nổi trên da như vết muỗi đốt, xung quanh có màu đỏ. Mỗi nốt sần tồn tại khoảng 2-4 giờ và tự biến mất không cần điều trị (kéo dài không quá 24 giờ), nhưng sau đó các nốt sần khác lại xuất hiện và tiếp tục gây ngứa. Các tổn thương da xuất hiện ở bất kỳ vùng nào trên cơ thể, kèm theo ngứa da liên tục.

Thời gian xuất hiện mề đay tùy thuộc vào nguyên nhân:

• Do tiếp xúc (dị ứng cao su, xà phòng…): xuất hiện sau 10-60 phút.
• Dị ứng thức ăn: xuất hiện trong vòng 1 giờ.
• Phản ứng với chất tạo màu thực phẩm và các chất phụ gia: xuất hiện sau 12-24 giờ.
• Phản ứng với thuốc: có thể xuất hiện ngay lập tức hoặc trễ hơn, thậm chí nhiều năm sau đó.

Phương Pháp Chẩn Đoán Mề Đay

Bệnh mề đay có thể được chẩn đoán thông qua các triệu chứng thông thường. Bác sĩ sẽ hỏi tiền sử bệnh, khám triệu chứng để tìm ra nguyên nhân gây nổi mề đay. Trong nhiều trường hợp, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện một số xét nghiệm da, xét nghiệm máu để xác định người bệnh dị ứng với chất gì.

Ngoài ra, bác sĩ sẽ xác định người bệnh bị mề đay cấp tính hay mạn tính để có chỉ định xét nghiệm phù hợp. Xét nghiệm 60 dị nguyên giúp người bệnh tìm ra nguyên nhân gây mề đay. Kháng thể IgE trong máu sẽ quyết định mức độ, độ nặng của mề đay. Xét nghiệm định lượng nồng độ IgE giúp theo dõi tiến trình điều trị (Immunoglobulin E là một trong năm loại globulin miễn dịch: IgM, IgG, IgD, IgA và IgE).

1. Chẩn Đoán Lâm Sàng

Bác sĩ trực tiếp khám người bệnh bằng cách đặt ra các câu hỏi liên quan đến tình trạng sức khỏe, yếu tố gia đình, lối sống, môi trường xung quanh nhà, môi trường làm việc. Bác sĩ cũng thực hiện các hoạt động cơ bản như nhìn, sờ… để phát hiện bất thường. Các vị trí như mí mắt, cơ quan sinh dục, môi… nhạy cảm nên dễ xuất hiện mề đay. Các nốt ban đỏ có thể gây sưng to cả vùng da (hiện tượng phù mạch). Nếu bị phù mạch ở ống thanh quản, ống tiêu hóa, người bệnh có thể bị khó thở, đau bụng, đi ngoài…

2. Chẩn Đoán Cận Lâm Sàng

Hầu hết mề đay đều được chẩn đoán qua khám lâm sàng. Cận lâm sàng giúp tìm nguyên nhân gây mề đay. Xét nghiệm công thức máu nhằm xác định lượng bạch cầu ái toan (liên quan đến nhiễm ký sinh trùng và mức độ dị ứng). Nếu bác sĩ nghi ngờ do phấn hoa, mạt bụi… sẽ làm xét nghiệm để tìm dị nguyên. Đây là kỹ thuật cơ bản chẩn đoán các dị nguyên gây dị ứng bằng cách tìm IgE đặc hiệu trên da thông qua phản ứng kháng nguyên kháng thể làm giải phóng tế bào mast.

Điều Trị Nổi Mề Đay

Để điều trị mề đay, bác sĩ sẽ tìm và loại bỏ tác nhân gây bệnh, tuy nhiên đây không phải là việc dễ dàng. Bác sĩ có thể phối hợp nhiều loại thuốc, thậm chí dùng thuốc sinh học (omalizumab) để kiểm soát mề đay. Thuốc kháng histamine thường được kê để giảm các triệu chứng viêm. Với mề đay mạn tính, người bệnh được điều trị bằng thuốc kháng histamine hoặc kết hợp nhiều loại thuốc.

Nếu thuốc kháng histamine không giúp người bệnh giảm các cơn đau, ngứa, bác sĩ sẽ kê thêm thuốc steroid dạng uống/chích. Trong trường hợp các thuốc trên không hiệu quả, có thể phải dùng đến thuốc sinh học để kiểm soát mề đay. Thuốc sinh học được chấp nhận để trị mề đay là omalizumab, có tác dụng ngăn chặn immunoglobulin E. Thuốc có thể làm giảm các triệu chứng của mày đay tự phát mạn tính, một loại mề đay không rõ nguyên nhân. Việc sử dụng thuốc cần có sự theo dõi của bác sĩ chuyên khoa và tuân thủ theo đúng phác đồ của Bộ Y tế.

Với trường hợp phát ban nghiêm trọng, người bệnh cần tiêm epinephrine, thuốc cortisone hoặc thuốc điều chỉnh miễn dịch. Nếu người bệnh nổi mề đay và xuất hiện các triệu chứng như chóng mặt, thở khò khè, khó thở, tức ngực, sưng lưỡi, mặt, môi… nên đến bệnh viện để được xử trí kịp thời, vì đây có thể là triệu chứng ban đầu của sốc phản vệ.

Trong khi chờ tình trạng nổi mề đay và sưng phù giảm nhẹ, người bệnh nên đắp gạc mát, khăn ướt lên vùng da bị mề đay, sinh hoạt, làm việc ở nơi thoáng mát, sạch sẽ, mặc quần áo rộng rãi… để giảm sự khó chịu, bứt rứt.

Phòng Ngừa Nổi Mề Đay

Nếu bị mề đay, bạn cần đi khám bác sĩ da liễu để điều trị ngay triệu chứng, tìm ra nguyên nhân, từ đó phòng tránh hiệu quả. Để phòng ngừa nổi mề đay, người dân nên thực hiện lối sống lành mạnh, mặc quần áo rộng rãi, ở nơi thông thoáng, sạch sẽ, tránh ở nơi có độ ẩm cao, tránh dùng xà phòng có độ pH cao (cao hơn 7).

Nếu xác định được yếu tố khiến bạn nổi mề đay, bạn cần tránh tiếp xúc với yếu tố đó. Nếu có cơ địa dị ứng, thường xuyên tái phát mề đay, người bệnh nên luôn mang theo thuốc Epinephrine (Adrenaline) để cấp cứu trong trường hợp khẩn cấp.

Một Số Thắc Mắc Thường Gặp

1. Nổi Mề Đay Có Lây Không?

Mề đay không phải bệnh truyền nhiễm, do đó, bệnh có thể tái phát nhiều lần nhưng không lây truyền từ người này sang người khác. Nhiều trường hợp người trong gia đình cùng bị mề đay do di truyền, khiến cơ thể nhạy cảm hơn với các yếu tố gây dị ứng (thức ăn, thuốc…) hoặc cùng sống trong môi trường có yếu tố dị ứng (thời tiết, không khí…).

2. Bị Nổi Mề Đay Có Gây Nguy Hiểm Không?

Hầu hết các trường hợp nổi mề đay là lành tính, không nguy hiểm đến tính mạng (trừ trường hợp phù mao mạch vùng hầu họng). Nổi mề đay cấp tính thường khỏi sau khi điều trị, tuy nhiên không ít ca nghiêm trọng. Nếu người bệnh không được cấp cứu kịp thời, sẽ dễ bị tụt huyết áp, tính mạng nguy kịch, nhất là khi nổi mề đay kèm theo các triệu chứng sưng môi, sưng mặt, ngứa lưỡi, nôn mửa.

3. Khi Nào Cần Gặp Bác Sĩ?

Khi biết rõ một số nguyên nhân gây nổi mề đay như hải sản (tôm, cua…), thuốc… bạn có thể phòng tránh. Tuy nhiên, nguyên nhân nổi mề đay đa dạng, không phải lúc nào cũng rõ ràng nên đôi khi khó phòng ngừa.

Do đó, nếu bị mề đay, bạn cần đi khám bác sĩ da liễu để điều trị ngay triệu chứng, tìm ra nguyên nhân, từ đó phòng tránh hiệu quả. Đặc biệt, nếu nổi mề đay kèm theo sưng môi, buồn nôn, tim đập nhanh, lạnh run… người bệnh có thể đang rơi vào sốc phản vệ, cần được đưa đến bệnh viện ngay lập tức.

Bệnh mề đay khiến bạn ngứa ngáy, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Tại các bệnh viện, phòng khám da liễu, bác sĩ có kiến thức chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm thực tiễn giúp người bệnh chẩn đoán chính xác, từ đó có phương pháp điều trị hiệu quả, mang lại sự thuận lợi trong sinh hoạt cũng như công việc.