Thoát Vị Đĩa Đệm: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Sớm và Phương Pháp Điều Trị Hiệu Quả

Nhiều người cho rằng thoát vị đĩa đệm chỉ xảy ra ở người lớn tuổi do quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể. Tuy nhiên, trên thực tế, số lượng người trẻ tuổi mắc phải căn bệnh này ngày càng gia tăng. Thoát vị đĩa đệm xảy ra khi đĩa đệm bị tổn thương, rách hoặc nứt, gây chèn ép lên các dây thần kinh, dẫn đến những cơn đau nhức khó chịu và hạn chế khả năng vận động. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Vậy thoát vị đĩa đệm là gì, nguyên nhân do đâu và có những phương pháp điều trị nào hiệu quả? Hãy cùng mncatlinhdd.edu.vn tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Thoát Vị Đĩa Đệm Là Gì?

Thoát vị đĩa đệm là tình trạng nhân nhầy của đĩa đệm cột sống thoát ra khỏi vị trí bình thường, gây chèn ép lên ống sống hoặc các rễ dây thần kinh, dẫn đến đau cột sống. Bệnh có thể xảy ra ở bất kỳ đoạn nào của cột sống, nhưng phổ biến nhất là ở cột sống thắt lưng và cột sống cổ, do đây là những vị trí chịu nhiều áp lực từ các hoạt động hàng ngày.

Quá trình phát triển của thoát vị đĩa đệm thường trải qua 4 giai đoạn chính:

• Giai đoạn 1: Đĩa đệm bắt đầu biến dạng, nhưng vòng bao xơ chưa bị rách. Người bệnh có thể cảm thấy tê tay, tê chân, nhưng không đau nhức nên thường chủ quan bỏ qua.
• Giai đoạn 2: Vòng xơ bị rách một phần, nhân nhầy bắt đầu thoát ra ngoài, đĩa đệm phình to. Tuy nhiên, các cơn đau vẫn chưa rõ ràng.
• Giai đoạn 3: Vòng xơ rách hoàn toàn, nhân nhầy lồi ra ngoài và chèn ép rễ thần kinh. Ở giai đoạn này, người bệnh thường cảm thấy đau đớn và bắt đầu tìm kiếm các phương pháp điều trị.
• Giai đoạn 4: Đây là giai đoạn nguy hiểm nhất, khi tình trạng chèn ép rễ thần kinh kéo dài, gây ra các biến chứng nghiêm trọng. Người bệnh phải chịu đựng những cơn đau nhức dữ dội và dai dẳng, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và tâm lý.

Nguyên Nhân Gây Thoái Hóa và Thoát Vị Đĩa Đệm

Có rất nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến thoái hóa và thoát vị đĩa đệm. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến nhất:

Các Nguyên Nhân Chủ Yếu

• Sai tư thế: Tư thế làm việc, mang vác vật nặng không đúng cách có thể gây chấn thương cột sống, lệch đĩa đệm và dẫn đến thoát vị.
• Chấn thương: Các tác động mạnh do té ngã, tai nạn giao thông, hoặc khi chơi thể thao có thể làm thay đổi cấu trúc và vị trí của đĩa đệm.
• Thoái hóa tự nhiên: Tuổi tác càng cao, cột sống càng trở nên kém linh hoạt, vòng sụn bên ngoài xơ hóa, lượng nước và tính đàn hồi của nhân nhầy giảm đi, làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Thoát vị đĩa đệm thường gặp ở độ tuổi từ 35 đến 50.

Yếu Tố Làm Tăng Nguy Cơ Mắc Bệnh

Ngoài các nguyên nhân chính, một số yếu tố sau đây cũng có thể làm tăng nguy cơ bị thoát vị đĩa đệm:

• Cân nặng: Thừa cân, béo phì làm tăng áp lực lên cột sống, khiến nguy cơ mắc bệnh tăng gấp 12 lần so với người bình thường.
• Bệnh lý cột sống: Gù vẹo cột sống, gai đôi cột sống, hoặc thoái hóa cột sống có thể làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm.
• Nghề nghiệp: Những công việc đòi hỏi phải thường xuyên kéo, đẩy, gập người, khuân vác nặng, hoặc công việc văn phòng ngồi lâu một chỗ, ít vận động đều có thể làm tăng áp lực lên cột sống và đĩa đệm.
• Đi giày cao gót: Thường xuyên đi giày cao gót có thể làm tăng nguy cơ lồi đĩa đệm, thoát vị và biến dạng cơ bắp chân, dây chằng ở chân.
• Hút thuốc: Hút thuốc làm giảm lượng oxy cung cấp cho đĩa đệm, gây thoái hóa nhanh hơn.
• Lái xe thường xuyên: Ngồi lâu và độ rung từ động cơ xe có thể gây áp lực lên cột sống và đĩa đệm.

Tình trạng thoát vị đĩa đệm thường khởi phát sau một thời gian dài đau lưng âm ỉ, hoặc đột ngột sau khi cúi người sai tư thế để làm việc nặng.

Đối Tượng Nào Dễ Bị Thoát Vị Đĩa Đệm?

Thoát vị đĩa đệm có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng phổ biến hơn ở một số đối tượng sau:

• Người bị thoái hóa, chấn thương, hoặc mắc các bệnh lý bẩm sinh về cột sống như trượt cột sống, gai cột sống, cong vẹo cột sống.
• Người thường xuyên làm các công việc nặng nhọc.
• Người có thói quen sinh hoạt không khoa học, chẳng hạn như kê gối quá cao khi ngủ, ngồi làm việc sai tư thế.
• Người mắc các bệnh lý như đái tháo đường, viêm đa khớp dạng thấp, gút.
• Người cao tuổi.
• Những người làm công việc đòi hỏi phải liên tục thay đổi tư thế như diễn viên múa, vận động viên thể thao.
• Người thường xuyên đứng hoặc ngồi quá lâu như nhân viên văn phòng, thợ may, tài xế, nhân viên bán hàng.

Triệu Chứng Của Thoát Vị Đĩa Đệm

Đau lưng dưới thường là triệu chứng đầu tiên của thoát vị đĩa đệm. Cơn đau có thể kéo dài vài ngày, sau đó giảm dần. Tuy nhiên, các triệu chứng có thể khác nhau tùy thuộc vào vị trí đĩa đệm bị thoát vị và dây thần kinh bị chèn ép. Đau chỉ xuất hiện khi nhân nhầy thoát ra ngoài và chèn vào mô xung quanh có dây thần kinh đi qua, hoặc khi nhân lồi phản ứng với hệ cung cấp máu xung quanh, gây kích ứng và viêm.

Biểu Hiện Thoát Vị Đĩa Đệm Cột Sống Thắt Lưng

• Đau thắt lưng đột ngột và dữ dội.
• Đau âm ỉ lan tỏa ở vùng thắt lưng, đau buốt từng cơn.
• Cử động khó khăn, khả năng ưỡn lưng hay cúi thấp bị hạn chế.
• Đau thắt lưng kèm theo đau thần kinh tọa, đau lan theo hình vòng cung ra phía trước ngực, dọc khoang liên sườn.
• Tê hoặc yếu hai chi. Ngón chân cái khó gấp duỗi, cảm giác tê rõ rệt ở mu bàn chân và mông.
• Đau tăng khi ngồi, nằm nghiêng, ho, hắt hơi hoặc đại tiện. Để giảm đau, người bệnh có xu hướng đứng vẹo một bên.

Triệu Chứng Thoát Vị Đĩa Đệm Cột Sống Cổ

• Đau hoặc cứng vùng cổ, vai gáy, lan đến hai bả vai.
• Nhức mỏi dọc vùng gáy.
• Đau nhức, tê ở ngón tay cái, cổ tay, mất cảm giác ở các vùng này.
• Đau tăng khi xoay cổ, ưỡn cổ, làm việc nhiều hoặc lái xe.
• Trong một số trường hợp, người bệnh có thể bị đau đầu, chóng mặt.
• Cử động cánh tay kém linh hoạt do mất lực, suy nhược cơ bắp tay, khó khăn trong việc cầm nắm đồ vật.
• Cơn đau xảy ra liên tục hoặc ngắt quãng, tăng lên khi nghiêng, xoay, cúi, ngửa cổ, hắt hơi hoặc ho.

Biến Chứng Nguy Hiểm Của Thoát Vị Đĩa Đệm

Thoát vị đĩa đệm gây ra những cơn đau nhức khó chịu, ảnh hưởng đến khả năng vận động hàng ngày. Nếu không được điều trị kịp thời hoặc điều trị sai cách, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, bao gồm:

• Khó khăn khi vận động các chi, mất khả năng lao động.
• Tổn thương thần kinh cánh tay.
• Rối loạn cảm giác, tê tay, tê chân, mất cảm giác nóng, lạnh.
• Tổn thương thần kinh tọa, không nhấc được mũi và gót chân, lâu ngày dẫn đến teo cơ chân.
• Rối loạn chức năng bàng quang hoặc ruột, tiểu tiện và đại tiện không tự chủ.
• Bại liệt, tàn phế.

Những cơn đau do thoái hóa hoặc thoát vị đĩa đệm diễn biến nặng có thể khiến người bệnh yếu liệt, không kiểm soát được khả năng tiêu tiểu.

Khi Nào Cần Gặp Bác Sĩ?

Nếu bạn gặp phải các dấu hiệu sau đây, hãy đến gặp bác sĩ để được thăm khám và điều trị kịp thời:

• Các triệu chứng không cải thiện sau 4 đến 6 tuần.
• Gặp khó khăn khi đứng hoặc đi lại.
• Cơn đau ở cổ hoặc lưng lan xuống cánh tay hoặc chân.
• Cảm thấy ngứa ran, tê hoặc mất sức ở cánh tay, bàn tay, chân hoặc bàn chân.
• Mất khả năng kiểm soát bàng quang hoặc ruột.

Các Biện Pháp Chẩn Đoán Thoát Vị Đĩa Đệm

Để chẩn đoán thoát vị đĩa đệm, bác sĩ sẽ tiến hành:

Chẩn Đoán Lâm Sàng

Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh, các triệu chứng hiện tại, và cách chúng ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày của bạn.

Kiểm Tra Thể Lực

Bác sĩ có thể yêu cầu bạn thực hiện một số động tác để kiểm tra:

• Phản xạ:
• Sức mạnh cơ bắp:
• Khả năng di chuyển:
• Cảm giác:

Chẩn Đoán Cận Lâm Sàng

• Chụp X-quang: Giúp xác định vị trí thoát vị và phát hiện các tổn thương khác của cột sống.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại và chính xác nhất, giúp xác định vị trí, hình thái và số lượng đĩa đệm bị thoát vị.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT Scan) kết hợp chụp bao rễ cản quang: Cho phép xác định vị trí và mức độ thoát vị một cách chính xác, thường được sử dụng cho những người không thể chụp MRI.

Thoát Vị Đĩa Đệm Có Chữa Được Không?

Khả năng chữa khỏi thoát vị đĩa đệm phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm:

• Tình trạng thoát vị: Mức độ nghiêm trọng của thoát vị sẽ ảnh hưởng đến thời gian hồi phục.
• Sự kiên trì của bệnh nhân: Điều trị thoát vị đĩa đệm đòi hỏi sự kiên nhẫn và tuân thủ theo phác đồ điều trị của bác sĩ.
• Thời điểm điều trị: Nếu được phát hiện và điều trị sớm, khả năng chữa khỏi bệnh sẽ cao hơn.

Các Phương Pháp Điều Trị Thoát Vị Đĩa Đệm

Hiện nay có nhiều phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm khác nhau, mỗi phương pháp đều có ưu và nhược điểm riêng:

• Bài tập cho người thoát vị đĩa đệm: Các bài tập phù hợp giúp giảm áp lực lên cột sống, giảm đau, tăng sự dẻo dai cho xương khớp và đẩy nhanh quá trình hồi phục.
• Thuốc tân dược: Các loại thuốc giảm đau, giảm căng cơ có thể giúp giảm triệu chứng tạm thời, nhưng không điều trị được nguyên nhân gốc rễ của bệnh.
• Tiêm Corticosteroid ngoài màng cứng: Giúp giảm đau và viêm nhanh chóng, nhưng chỉ có tác dụng tạm thời và có thể gây ra tác dụng phụ.
• Bài thuốc Đông y: Có thể hỗ trợ cải thiện sức khỏe tổng thể, giảm đau và viêm nhẹ, nhưng hiệu quả chậm và phụ thuộc vào cơ địa của từng người.
• Châm cứu: Giúp giảm đau, thư giãn cơ bắp và cải thiện tuần hoàn máu, nhưng hiệu quả không lâu dài.
• Phẫu thuật: Chỉ được chỉ định trong những trường hợp nghiêm trọng, khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả.
• Trị liệu thần kinh cột sống (Chiropractic): Phương pháp nắn chỉnh cột sống nhẹ nhàng giúp điều chỉnh cấu trúc sai lệch của đĩa đệm và các khớp, giảm chèn ép dây thần kinh.
• Vật lý trị liệu: Sử dụng các thiết bị và bài tập phục hồi chức năng để giảm đau, cải thiện sức mạnh cơ và khả năng vận động.

Lưu Ý Khi Điều Trị Thoát Vị Đĩa Đệm

Trong quá trình điều trị thoát vị đĩa đệm, người bệnh cần lưu ý:

• Hạn chế nằm nhiều: Nghỉ ngơi tại giường có thể giúp giảm đau, nhưng nằm quá nhiều có thể làm co cứng cơ khớp và giảm linh hoạt.
• Lựa chọn đệm phù hợp: Nên chọn đệm có độ cứng vừa phải để cột sống được kéo giãn tự nhiên, không bị đau nhức khi ngủ.
• Không nên ngồi xổm: Ngồi xổm làm tăng áp lực lên cột sống và đĩa đệm, khiến tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.
• Chú ý tư thế nằm: Nên nằm nghiêng và co gối, nằm sấp và kê gối dưới bụng, hoặc nằm ngửa và kê gối dưới chân.
• Tránh các môn thể thao có động tác vặn người: Các động tác vặn người có thể làm tăng áp lực lên đĩa đệm và gây đau đớn.
• Cẩn trọng trong tư thế sinh hoạt: Luôn giữ thẳng lưng khi ngồi và đi lại, tránh mang vác vật nặng quá sức.

Phòng Ngừa Thoát Vị Đĩa Đệm Như Thế Nào?

Để phòng ngừa thoát vị đĩa đệm và bảo vệ cột sống, bạn nên:

• Tập thể dục đều đặn với các bài tập phù hợp như thái cực quyền, bơi lội, yoga, đi bộ.
• Duy trì cân nặng hợp lý.
• Ngồi làm việc đúng tư thế, giữ thẳng lưng và thường xuyên đứng dậy đi lại, vận động nhẹ nhàng sau mỗi 1-2 giờ.
• Không mang vác vật nặng quá sức.
• Bổ sung đầy đủ canxi, vitamin D, glucosamine và chondroitin để nuôi dưỡng khớp khỏe mạnh.
• Không hút thuốc, hạn chế sử dụng chất kích thích và rượu bia.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ 6 tháng/lần.

Kết luận

Thoát vị đĩa đệm có thể gây ra nhiều đau đớn và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, bệnh hoàn toàn có thể được kiểm soát và chữa khỏi. Vì vậy, hãy chủ động bảo vệ cột sống của bạn ngay từ bây giờ bằng cách duy trì một lối sống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và chú ý đến tư thế trong sinh hoạt hàng ngày.