Table of Contents
Liên Hợp Quốc Chọn 2025 Là Năm Quốc Tế Khoa Học và Công Nghệ Lượng Tử
Năm 2025 đã được Liên Hợp Quốc (LHQ) chính thức công bố là “Năm Quốc tế về Khoa học và Công nghệ Lượng tử” (IYQ). Sáng kiến toàn cầu này nhằm tôn vinh những thành tựu khoa học lượng tử đã đóng góp vào tiến bộ công nghệ trong suốt một thế kỷ qua, đồng thời nâng cao nhận thức về vai trò then chốt của khoa học lượng tử đối với sự phát triển bền vững trong thế kỷ 21. Đặc biệt, IYQ hướng đến việc đảm bảo mọi quốc gia đều có cơ hội tiếp cận giáo dục và những tiềm năng mà lĩnh vực này mang lại.
Kỷ niệm 100 năm cơ học lượng tử
Năm 2025 đánh dấu cột mốc quan trọng: 100 năm kể từ khi cơ học lượng tử ra đời. Lý thuyết này mô tả hành vi của vật chất và năng lượng ở cấp độ nguyên tử và hạ nguyên tử, đặt nền móng cho nhiều công nghệ quan trọng bậc nhất. Trong thế kỷ qua, cơ học lượng tử đã trở thành nền tảng của vật lý, hóa học, kỹ thuật và sinh học, đồng thời tạo ra cuộc cách mạng trong ngành điện tử hiện đại và viễn thông toàn cầu.
Những phát minh mang tính đột phá như bóng bán dẫn, laser, nam châm đất hiếm và đèn LED – những công nghệ tạo nên Internet, máy tính, pin mặt trời, MRI và hệ thống định vị toàn cầu – đều dựa trên cơ sở cơ học lượng tử. Trong tương lai, những tiến bộ trong ứng dụng lượng tử hứa hẹn thúc đẩy đổi mới trong khoa học vật liệu, y học, an ninh mạng và nhiều lĩnh vực khác.
Khoa học lượng tử góp phần giải quyết thách thức toàn cầu
Khoa học và công nghệ lượng tử có tiềm năng to lớn trong việc giải quyết các thách thức toàn cầu cấp bách, bao gồm phát triển năng lượng tái tạo, cải thiện sức khỏe con người và tạo ra các giải pháp hỗ trợ Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc.
Tuyên bố của LHQ về Năm Quốc tế Khoa học và Công nghệ Lượng tử là kết quả của nỗ lực kéo dài nhiều năm từ liên minh các hiệp hội, học viện và tổ chức khoa học quốc tế hàng đầu trên toàn thế giới. Sau khi Mexico ủng hộ đề xuất thông qua Đại hội đồng UNESCO lần thứ 42 vào tháng 11/2023, Ghana đã chính thức đệ trình dự thảo nghị quyết lên Đại hội đồng LHQ vào tháng 5/2024, nhận được sự đồng tài trợ từ hơn 70 quốc gia trước khi được phê duyệt vào ngày 7/6.
UNESCO sẽ giám sát IYQ với vai trò cơ quan chủ trì của LHQ, trong khi Hiệp hội Vật lý Hoa Kỳ (APS) sẽ điều hành chiến dịch thông qua một tập đoàn quốc tế. APS kêu gọi sự tham gia đóng góp của các hiệp hội khoa học, tổ chức học thuật, tổ chức từ thiện và các ngành công nghiệp. Các đối tác sáng lập hiện tại bao gồm APS, Hiệp hội Vật lý Đức (DPG), Hiệp hội Quang học Trung Quốc, Hiệp hội Quang học và Quang tử Quốc tế (SPIE).
Ông Jonathan Bagger, Giám đốc điều hành của APS, chia sẻ: “Hiệp hội Vật lý Hoa Kỳ hoan nghênh cơ hội hợp tác với các tổ chức khoa học trên khắp thế giới để truyền bá nhận thức về khoa học và công nghệ lượng tử. Với các sự kiện và chương trình được tổ chức trên toàn thế giới, chúng tôi hy vọng sẽ xây dựng được một cộng đồng khoa học lượng tử toàn cầu sôi động và toàn diện.”
Thúc đẩy giáo dục và nghiên cứu lượng tử trên toàn thế giới
Sự ủng hộ rộng rãi từ nhiều quốc gia dành cho IYQ cho thấy sự cần thiết phải tăng cường năng lực giáo dục, nghiên cứu và phát triển của các chính phủ, đặc biệt là ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình, để thúc đẩy khoa học và công nghệ lượng tử vì lợi ích của nhân loại.
Trong năm 2025, Ban điều hành IYQ sẽ tổ chức các sự kiện, hoạt động và chương trình ở cấp khu vực, quốc gia và quốc tế để tôn vinh và phát triển tài nguyên học tập về khoa học lượng tử, xây dựng quan hệ đối tác khoa học nhằm mở rộng cơ hội giáo dục và nghiên cứu ở các nước đang phát triển. IYQ sẽ mang giáo dục và nghiên cứu STEM lượng tử (Science, Technology, Engineering, Math) đến với giới trẻ ở Châu Phi và các nước đang phát triển trên khắp thế giới, truyền cảm hứng cho thế hệ các nhà khoa học tương lai.
Tạo tác động tích cực cho cuộc sống con người
Khoa học và công nghệ lượng tử được đánh giá là lĩnh vực khoa học xuyên suốt quan trọng của thế kỷ 21, có tác động to lớn đến những thách thức xã hội quan trọng được nêu bật trong các Mục tiêu Phát triển Bền vững đến năm 2030 của Liên hợp quốc.
Việc tìm kiếm những hiểu biết mới và giải pháp đột phá về lượng tử sẽ truyền cảm hứng cho những người yêu khoa học ở mọi lứa tuổi và đến từ khắp nơi trên thế giới, khuyến khích họ trở thành thế hệ tiên phong sử dụng khoa học lượng tử để tạo ra sự khác biệt tích cực cho cuộc sống con người, thúc đẩy đổi mới công nghệ, tác động đến chính sách của chính phủ, nền kinh tế toàn cầu và ảnh hưởng đến nghệ thuật, văn hoá.
Trước năm 2025, mọi cá nhân, nhóm, tổ chức, cơ quan hoặc chính phủ đều có thể hỗ trợ sứ mệnh của IYQ bằng cách tạo ra các sự kiện hoặc tài nguyên giúp nâng cao hiểu biết của xã hội về tầm quan trọng và tác động của khoa học và công nghệ lượng tử. Các sự kiện và tài nguyên từ khắp nơi trên thế giới sẽ được giới thiệu trên trang web https://quantum2025.org/en/ vào năm 2025.
Nguồn: https://mncatlinhdd.edu.vn/ Tác giả: Nguyễn Lân dũng
Giáo sư Nguyễn Lân Dũng là một trong những nhà khoa học hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực vi sinh vật học, với hơn 50 năm cống hiến cho giáo dục và nghiên cứu (Wiki). Ông là con trai của Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Lân, xuất thân từ một gia đình nổi tiếng hiếu học. Trong sự nghiệp của mình, Giáo sư đã đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng như Chủ tịch Hội các ngành Sinh học Việt Nam, Đại biểu Quốc hội và được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân vào năm 2010.