Âm Tính, Dương Tính Là Gì? Giải Mã Kết Quả Xét Nghiệm & Lưu Ý

Trong lĩnh vực y học, khi nói đến kết quả xét nghiệm, chúng ta thường nghe đến hai khái niệm là “âm tính” và “dương tính”. Vậy âm tính là gì, dương tính là gì, và ý nghĩa thực sự của chúng đối với sức khỏe của chúng ta là gì? Bài viết này sẽ giải thích chi tiết về hai khái niệm này, đồng thời đưa ra những lưu ý quan trọng sau khi nhận được kết quả xét nghiệm.

1. KẾT QUẢ ÂM TÍNH: KHÔNG PHẢI LÚC NÀO CŨNG LÀ TIN TỐT

Âm tính là gì?

Trong y học, âm tính (Negative) là thuật ngữ dùng để chỉ kết quả xét nghiệm cho thấy bạn không có dấu hiệu của bệnh hoặc không mang mầm bệnh cụ thể mà xét nghiệm đó tìm kiếm. Khi nhận được kết quả xét nghiệm có ghi “âm tính (-)” hoặc “Negative”, bạn có thể hiểu rằng tại thời điểm xét nghiệm, cơ thể bạn không bị mắc bệnh hoặc không mang mầm bệnh đang được kiểm tra.

Khi nào kết quả âm tính không chính xác?

Mặc dù kết quả âm tính thường mang ý nghĩa tích cực, nhưng không phải lúc nào nó cũng hoàn toàn chính xác. Có một số trường hợp kết quả âm tính có thể không phản ánh đúng tình trạng sức khỏe thực tế của bạn:

• Âm tính giả: Yếu tố gây bệnh có thể đã tồn tại trong cơ thể, nhưng với số lượng quá ít hoặc chưa đủ để xét nghiệm có thể phát hiện ra.
• Xét nghiệm quá sớm: Nếu bạn xét nghiệm quá sớm sau khi tiếp xúc với mầm bệnh, nồng độ các chất chỉ thị bệnh có thể chưa đủ cao để cho kết quả dương tính.
• Sai sót y tế: Lỗi trong quá trình lấy mẫu, vận chuyển, bảo quản, hoặc xử lý mẫu có thể dẫn đến kết quả không chính xác. Máy móc xét nghiệm bị lỗi cũng là một nguyên nhân.
• Tái kích hoạt mầm bệnh: Một số loại virus hoặc vi khuẩn có khả năng “ngủ đông” trong cơ thể và tái hoạt động sau một thời gian. Điều này có nghĩa là bạn có thể nhận được kết quả âm tính sau điều trị, nhưng sau đó lại dương tính trở lại.

Ví dụ: Trong đại dịch COVID-19, nhiều người đã trải qua xét nghiệm PCR cho kết quả âm tính, mặc dù họ có các triệu chứng rõ ràng của bệnh. Điều này có thể do nhiều yếu tố, bao gồm cả thời điểm xét nghiệm và kỹ thuật lấy mẫu. Bác sĩ Daniel Brenner của Bệnh viện Johns Hopkins (Mỹ) cho biết đã có bệnh nhân xét nghiệm 3 lần vẫn cho kết quả âm tính mặc dù có đầy đủ các triệu chứng Covid-19, sau đó tiến hành sử dụng phương pháp xét nghiệm dịch rửa phế quản thì mới có kết quả dương tính.

2. KẾT QUẢ DƯƠNG TÍNH: KHÔNG PHẢI LÚC NÀO CŨNG LÀ ÁN TỬ

Dương tính là gì?

Ngược lại với âm tính, dương tính (Positive) là kết quả xét nghiệm cho thấy bạn đã mắc bệnh hoặc có nguy cơ mắc bệnh do có yếu tố gây bệnh trong cơ thể. Kết quả dương tính (+) có nghĩa là xét nghiệm đã phát hiện ra sự hiện diện của mầm bệnh hoặc các dấu hiệu cho thấy cơ thể bạn đang bị bệnh.

Khi nào kết quả dương tính không chính xác?

Tương tự như kết quả âm tính, kết quả dương tính cũng có thể không chính xác trong một số trường hợp:

• Dương tính giả: Người bệnh không có yếu tố gây bệnh hoặc không mắc bệnh, nhưng kết quả xét nghiệm vẫn cho ra dương tính do các yếu tố gây nhiễu.
• Phản ứng chéo: Các phản ứng chéo trong cơ thể có thể khiến xét nghiệm nhận diện sai yếu tố gây bệnh và cho kết quả dương tính.
• Đánh giá thiếu chính xác: Xét nghiệm được tiến hành thiếu độ chính xác trong đánh giá tình trạng bệnh lý nghi ngờ.
• Nhầm lẫn mẫu: Sự nhầm lẫn kết quả hoặc nhầm mẫu giữa những người thực hiện xét nghiệm.
• Lỗi thiết bị/quy trình: Các vấn đề phát sinh trong thu thập và xử lý mẫu của nhân viên y tế hoặc lỗi thiết bị.

Ví dụ: Các bộ kit test nhanh COVID-19, hoạt động dựa trên việc tìm kiếm kháng thể IgM/IgG trong máu, đôi khi cho kết quả dương tính giả. Điều này có nghĩa là một người có thể nhận được kết quả dương tính từ test nhanh, nhưng sau đó xét nghiệm PCR lại cho kết quả âm tính. Theo Bác sĩ Trần Hữu Khanh, Trưởng khoa Nhiễm – Thần kinh kiêm Trưởng Phòng Công tác xác hội Bệnh viện Nhi đồng I đã phân tích về bộ kit và cho rằng dương tính giả có thể do bệnh nhân đã khỏi bệnh và trong cơ thể có tồn tại kháng thể hoặc do chủng Virus SARS-CoV-2 có thể bắt chéo với các chủng virus cùng loại khác và sinh miễn dịch.

3. NHỮNG ĐIỀU CẦN LƯU Ý SAU KHI NHẬN KẾT QUẢ XÉT NGHIỆM

Dù kết quả xét nghiệm của bạn là dương tính hay âm tính, điều quan trọng là không nên quá chủ quan hoặc quá lo lắng. Thay vào đó, hãy:

• Thảo luận với bác sĩ: Bác sĩ sẽ giải thích chi tiết về kết quả xét nghiệm, ý nghĩa của nó đối với sức khỏe của bạn, và các bước tiếp theo cần thực hiện.
• Đặt câu hỏi: Đừng ngần ngại hỏi bác sĩ về bất kỳ điều gì bạn không hiểu hoặc lo lắng.
• Xem xét các yếu tố khác: Bác sĩ sẽ không chỉ dựa vào kết quả xét nghiệm để đưa ra chẩn đoán cuối cùng. Họ sẽ xem xét tiền sử bệnh, triệu chứng hiện tại, và các yếu tố nguy cơ khác của bạn.
• Thực hiện thêm xét nghiệm (nếu cần): Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu bạn thực hiện thêm các xét nghiệm khác để xác nhận kết quả hoặc để tìm hiểu thêm về tình trạng bệnh của bạn.

KẾT LUẬN

Hiểu rõ ý nghĩa của kết quả xét nghiệm âm tính và dương tính là rất quan trọng để bạn có thể đưa ra các quyết định đúng đắn về sức khỏe của mình. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn là phải nhớ rằng kết quả xét nghiệm chỉ là một phần của bức tranh toàn cảnh. Hãy luôn thảo luận với bác sĩ để có được sự tư vấn và chăm sóc tốt nhất. Đặc biệt, với các xét nghiệm hay test nhanh Covid-19 hiện nay thì người dân khi muốn kiểm tra nên chú ý bảo vệ chính mình và lựa chọn những đơn vị có uy tín cũng như đã được Bộ Y tế cấp phép xét nghiệm khẳng định Covid-19 nhằm đảm bảo an toàn và độ chính xác cao.

Nguồn: https://mncatlinhdd.edu.vn/ Tác giả: Nguyễn Lân dũng